De door sommigen verwachte transformatie waarin wij als mensen evolueren naar een liefhebbende, niet door machtsbeluste autocraten geleide wereld is een hersenschim. Het getuigt van grote naïviteit en gebrek aan historisch inzicht. Kijk naar de landen zowel in als buiten Europa, let op de grote wereldmachten en zie hoe autocratische vormen van leidinggeven daar steeds meer regel dan uitzondering zijn. Het lijkt wel alsof democratie zijn langste tijd heeft gehad en, begrijp me nu niet verkeerd, we zo langzamerhand wel aan een nieuwe versie toe zijn.
De geschiedenis leert ons dat elke revolutie een nieuwe heersende elite voortbrengt die haar kinderen offert tijdens de realisatie van haar idealen. Volledige zelfsturing en rechtvaardigheid zijn mythes, omdat er altijd wel weer mensen opstaan die meer macht verwerven dan anderen. Dat moeten we onder ogen durven te zien wanneer we streven naar het ideaal van zelfsturing.
Als we goede organisaties willen bouwen dan moeten wij aandacht schenken aan zowel het goede als het kwade in de mens. Want hoe onprettig het ook voelt, ieder van ons is in staat tot gruwelijke daden wanneer de omstandigheden daar de gelegenheid toe geven. ‘Het kwade in ons’ is een onaangename gedachte. Het is de reden waarom we wetten nodig hebben. Wie alleen maar uit gaat van het goede in de mens geeft de psychopaten vrij baan. Gaan we daarentegen enkel van het slechte uit dan vervreemden we van elkaar.
Diep in de hersenen zit de amygdala, het centrum van onze angst en woede dat net iets eerder reageert dan de rede die achter je voorhoofd zetelt. Het beest is eerder wakker dan de heilige. Vervelend maar waar, zo zit het nu eenmaal in elkaar. Kwaad moet een voordeel hebben gehad omdat het anders nooit de honderdduizenden jaren evolutie had overleefd. Angst, boosheid en zelfs blinde woede hebben zo hun nut wanneer iemand ons bedreigt. Maar pas op want je speelt met vuur wanneer deze de overhand krijgen.
Toch er is hoop: wij kunnen bewust denken. Wij kunnen plannen maken en besluiten niet toe te geven aan onze instincten. Als geen andere soort zijn wij in staat zowel onze omgeving als onze emoties te beïnvloeden. Die beheersing vereist oefening. Dat oefenen vindt altijd plaats wanneer we met anderen in teamverband samenwerken. Daarom is zelfsturing een middel om het beest in ons te temmen. Een middel wat beter werkt dan de autocratie van de manager. Ik zal daar in volgende blog meer over schrijven.
Het streven naar zelfsturing brengt een betere wereld voort. Hoe? Stap voor stap, door kleine experimenten in onze afdelingen. Het team is als de kring rondom het kampvuur waar iedereen op een gelijkwaardige fysieke plaats zijn zegje kan doen. Door begrip te tonen voor een collega wiens kwade kant de overhand krijgt en hem er op aanspreken wanneer dit anderen schaadt. Sociale controle is lang zo slecht nog niet. Door met iemand te praten, in plaats van over, ontstaat er een omgeving waarin mensen echt emotioneel volwassen worden. Geen simpele weg, maar wel te doen. Op die manier maakt het team af wat de ouders in het gezin en de school gedurende de pubertijd begonnen waren. Je hebt een samenleving nodig om van kinderen wijze mensen te maken.
