Auteursarchief: admin

Is onze leider nog wel te vertrouwen?

Geplaatst op door

Nee, deze blog gaat niet over het vertrouwen in onze minister-president. Dat neemt echter niet weg dat de huidige situatie rondom Rutte wel exemplarisch is voor de leiderschapscrisis waarin ons land, onze overheden en onze organisaties zich bevinden. Want bij veel mensen lijkt het vertrouwen in de leiding, of dit nu bestuurders of managers zijn, zoek te zijn. Dat is een zorgelijke zaak die om een oplossing vraagt. De centrale vraag die ik in dit schrijfsel onderzoeken is of vertrouwen een oorzaak of gevolg is?

Je kent vast de uitdrukking ‘vertrouwen komt te voet en gaat te paard’. We bedoelen dan dat het langer duurt om vertrouwen te winnen dan om het te verliezen. Wat dacht je van ‘vertrouwen is goed, controle is beter’? Het is een lijfspreuk van veel managers. Als je hier wat dieper over nadenkt en dat heb ik gedaan, dan kom je tot de conclusie dat beide uitspraken niet kunnen kloppen. Een samenleving die gebaseerd is op wantrouwen kan niet werken.

Een gedachtenexperiment.

Toen je deze ochtend begon naar werk ging, vertrouwde je erop dat je auto zou starten, de trein zou rijden en je desktop zou werken tijdens de online vergadering. Je vertrouwde er ook op dat (uiteindelijk) iedereen aanwezig zou zijn. Daarnaast vertrouwen we allemaal dat er weer een moment komt dat alle maatregelen worden opgeheven. Dat corona iets was als een slechte droom. Vertrouwen is een menselijke eigenschap.

Alles wat je doet, is gebaseerd op vertrouwen. Want als dat niet zo zou zijn dan was je niet naar je auto gegaan, had je niet de trein genomen en al helemaal je desktop niet gestart. In de meeste gevallen kunnen we de middelen die we gebruiken en de mensen waarmee we samenwerken vertrouwen. Soms gaat het mis, maar meestal niet. Het leven kan niet werken wanneer je niet voor vertrouwen kiest.

Dat geldt ook voor wat we van onze leiders verwachten. Wanneer we van ze eisen dat zij een probleem oplossen, dan doen we dat omdat we erop vertrouwen dat een leider in staat is om een en ander op te lossen. Ook wanneer we zeggen dat we de leider in kwestie niet vertrouwen. Immers hoe kan je van iemand iets eisen dat hij het oplost wanneer je daar geen vertrouwen in hebt? Pas als je onverschillig bent, dan vertrouw je niet meer.

Ik wil hiermee zeggen dat vertrouwen een keuze moet zijn om in eerste instantie het beste van iemand te verwachten. Daarom is het antwoord op de vraag die ik in de titel stel, heel simpel.

Ja, onze leiders zijn we degelijk te vertrouwen!

Over Coronamaatregelen en Windmolens

Geplaatst op door

Het negeren van een verandering die als bedreigend overkomt is een psychologisch mechanisme dat zo zijn voordelen heeft. Immers, als we op elke bedreiging zouden reageren dan komen we niet ver in ons leven. Maar er is ook een nadeel, heel vaak negeren we die bedreigende veranderingen die ons niet uitkomen. Of, zoals in deze tijd, komen we in de illusie dat we de verandering kunnen stoppen.

Het afgelopen jaar heeft zo’n verandering dit pijnlijk zichtbaar gemaakt. Schrik niet , maar het tijdperk van het individualisme ligt al enige tijd achter ons. Dit is een gegeven dat heel moeilijk tot ons doordringt. De pandemie die rond raast over de wereld is slechts een onderdeel van de op lange termijn ingrijpender klimaatverandering. Deze heeft al plaatsgevonden en zal vanuit een individueel perspectief niet positief uitpakken.

Het is niet de overheid die ons vermorzelt met beperkende maatregelen of het plaatsen van windmolens. Het is ons eigen individualisme dat in de weg zit. Sommigen gaan over tot protest. De vergelijking met 40-45 is dan al snel getrokken. Het verschil is dat er toen een vijand met boze opzet was die ons volk gijzelde, nu is er een virus zonder opzet dat ons individuele belang gijzelt. In plaats van tegen de overheid zouden wij tegen het virus moeten strijden.

In de afgelopen vijfenzeventig jaar heeft Nederland een ongekende groei in individuele welvaart gekend. Vergelijk het leven van de mensen nu met de jaren na de bezetting, wat een verschil. Door deze luxe en de ‘alles is mogelijk’ cultuur vinden we dat iedere burger op zijn eigen benen moet staan. Wij immers zijn autonome individuen.

Een pandemie heeft als neveneffect dat het reeds bestaande weeffouten uitvergroot. Eén van die weeffouten is, het zal je niet verbazen, het doorgeschoten individualisme. Dit laat zich in één korte zin samenvatten: Ik doe iets omdat het kan en ik het daarom wil.

  • Daarom maak je een niet essentiële vliegreis.
  • Daarom ga je niet in quarantaine als je terugkomt.
  • Daarom kom je massaal samen tijdens Koningsdag.
  • Daarom sta je de overwinning van je voetbalclub te vieren.
  • Daarom laat je je niet testen als je verkouden bent.
  • Daarom ga je koffiedrinken.
  • Daarom voer je opnieuw een zinloze rechtszaak.

Zelf loop je weinig risico, omdat de individuele kans bijna nihil is. Maar tel je al die kleintjes bij elkaar, dan loopt de reeks exponentieel van 1, 2, 4, 8, 16, 32, 64, 128, 256, 512, 1.024, 2.048, 4.096, 8.192, etc. LET OP: de volgende berekening is niet helemaal correct, maar schetst een beeld. Er waren 1.000 koffiedrinkers in Amsterdam en 12.000 Ajax supporters. Dat maakt 13.000 mensen die hun eigen belang boven dat van het collectief plaatsen. Momenteel is 30% van de bevolking immuun, er liepen dus 9.100 mensen onbeschermd rond. Omdat momenteel 1 op de 100 Nederlanders besmet is, is er dus een kans dat er na de ‘festiviteiten’ 182 besmette gevallen zijn. De reeks gaat dan van 182, 364, 728, 1.456, 2.912, 5.824, 11.648, 23.296, etc. Dan hebben we het dus alleen maar over Amsterdam en heb ik Koningsdag niet eens meegeteld.

Wat heeft dit alles te maken met windmolens? In de randen van het nieuws lazen we ook over protesten tegen de plaatsing daarvan. Verontruste burgers met een individueel belang. Begrijpelijk, dat wel, niemand wil zo’n ding in zijn achtertuin. Maar wel een voorbode van wat ons te wachten staat. Wij staan op een kruispunt, of we het willen of niet, alles is met alles verbonden en daarom lukt het niet meer om rekening te houden met het individu. Onvermijdelijk zal dit veel pijn en boosheid met zich teweeg brengen.

De grote verandering die zich heeft voltrokken is dat het individuele belang niet langer is gegarandeerd. Wanneer wij ons dat goed realiseren dan kunnen we er ook beter om mee gaan. Want onvermijdelijk zal de overheid strenger worden om ons klaar te maken voor de volgende pandemie. Ik ben er niet voor maar vaccineren zal gewoongoed worden en mogelijk ook verplicht. Net als overigens de windmolen in je tuin. Dit is allemaal nog maar het begin. Ook om de gevolgen van het reeds veranderde klimaat op te vangen zal de overheid verstrekkende en vrijheidsbeperkende maatregelen moeten nemen. Wen er alvast maar aan, dan kan het alleen maar meevallen. Het individuele belang is nu eenmaal ondergeschikt aan dat van het collectief.

Opmerking: ik vind dit hoogst ongemakkelijk en hoop dat ik niet gelijk krijg.

Als er nu geen zelfsturing is, wat dan?

Geplaatst op door

Zelfsturing is wenselijk om verschillende redenen. De huidige samenleving, economische situatie, thuiswerken en internationalisering maakt dat het traditionele patroon van de manager die bepaalt en verdeelt te beperkt is. Nu is het niet zo dat we de hiërarchie met het badwater weg moeten gooien, maar enige innovatie is zeer gewenst.

De afgelopen decennia is zelfsturing met verdeeld succes toegepast in onze organisaties. Verdeeld succes, want de werkelijkheid bleek veel taaier dan in de populaire boekjes beschreven staat. Een belangrijke reden is, naar mijn overtuiging, dat de moderne mens nog onvoldoende is toegerust om in een team van gelijken zonder leidinggevende optimaal te functioneren. Niet elk team is immers een veilige omgeving. Wij slepen allemaal onze eigen psychische bagage mee. Sommigen gaan daar beter mee om dan anderen. Dat maakt die ander niet minder, enkel anders.

Vaak leg ik mijn oor te luisteren bij mensen werkzaam in het veld. Ik hoor hun worsteling met enerzijds management dat vasthoudt aan de oude routines en anderzijds de teamleden die aansturing willen hebben of liever individueel werken. De digitale thuiswerkomgeving versterkt dit. Dat terwijl juist nu zelfsturing en de daarvoor randvoorwaardelijke samenwerking binnen het team noodzakelijk is.

Dit vraagt leiderschap op elk niveau. Of dit nu een manager, release train engineer, productowner of teamlid is, onder hen moeten we een leiderschapsbeweging ontwikkelen. Verandering wordt van onderaf of van bovenaf geïnitieerd. Zelfsturing vraagt een cultuurverandering waarvoor een lange adem nodig is. Omdat de mensen aan de top vaak snel resultaat moeten behalen, verdwijnt de aandacht zodra de executive sponsor van positie wisselt. Veel geld en inspanning is dan verspild en, alle goede intenties ten spijt, sterven de meeste een stille dood. Waarna de organisatie weer terugveert naar haar oude gedrag.

Hoe verander je de cultuur zodat de wenselijke zelfsturing beklijft? Dat doe je door de transitie vanaf het begin van onderaf te bestendigen. Het is wenselijk dat senior management de leiding neemt, maar dat is niet nodig. Een informeel netwerk van (informele) leiders kan een verschil maken wanneer zij met elkaar een bondje sluiten om binnen de bestaande hiërarchie zelfsturing te ontwikkelen. Omdat zelfsturing bijdraagt aan alle drie de basisbehoeften die mensen hebben (autonomie, betrokkenheid en competentie) is de kans groot dat deze zich binnen de hiërarchie duurzaam kan ontwikkelen.

Ik schijf deze blog om twee redenen. De eerste reden is dat ik deze gedachte met je wil delen. De tweede is omdat ik binnenkort (op 12 april van 20:00-21:30) een workshop over dit onderwerp geef. Tijdens die workshop gaan we met dit thema aan de gang. Maar dat is niet alles, ik ben op zoek naar een team van denkers die in drie daarop volgende workshops samen met mij een whitepaper over dit onderwerp schrijven. Als jij hierin geïnteresseerd bent, of gewoon mee wil doen met de workshop, schrijf je dan in op deze webpagina.