Het nieuwe #zelfsturen

Waarde gedreven samenwerkende mensen als de nieuwe zelfsturing

In mijn vorig blog ben ik tot de conclusie gekomen dat zowel zelfsturende als zelforganiserende teams onlogische begrippen zijn. Ik stel daarom voor dit begrip te vervangen door waarde gedreven samenwerkende mensen. We moeten nu een aantal vragen beantwoorden:.

1) Wat is waarde gedreven?
2) Wat is samenwerken?
3) Hoe motiveren we mensen tot beiden?
4) Wat betekent agile leiderschap?

1) Wat is waarde gedreven?

Terug naar de basis, we doen alleen zaken waarin een klant uiteindelijk wil investeren. Al het andere is verspilling en het is ons voornemen om verspilling tot een minimum terug te brengen. We beseffen dat dit niet helemaal mogelijk is, want er zijn altijd zaken die randvoorwaardelijk zijn voor het kunnen leveren van waarde waar een klant niet direct voor wil betalen. Een voorbeeld van dit laatste is alle coördinerende maatregelen die leidinggevenden nemen.

Alle werkzaamheden van opdracht tot levering vormen tezamen de waardestroom. Waar de waarde, net als het water in de bergen, naar beneden stroomt en de weg van de minste weerstand volgt. Zo nemen we alle blokkades weg die verhinderen dat de mensen waarde kunnen toevoegen. Dat is wat de agile leiderschapsrol inhoudt. Ik kom daar bij het vierde antwoord nog op terug.

2) Wat is samenwerken?

Een van de redenen waarom we mensen bij elkaar brengen, is dat wanneer we alle benodigde specialismen laten samenwerken er minder overdrachtsmomenten zijn. Hierdoor is minder coördinatie nodig. Wanneer dat goed gaat zie je veel managers verdwijnen. Waarbij dit laatste in mijn overtuiging eerder een gevolg dan een oorzaak zou moeten zijn. Hierdoor is een voorwaarde geschapen om werkelijk te kunnen samenwerken. In plaats van dat men aan een organisatorische lopende band staat, zit men aan een ronde tafel waar de afstemming onderling plaatsvindt en de manager grotendeels overbodig is. Des te minder iemand in verschillende teams zit hoe minder afstemming er nodig is.

3) Hoe motiveren we mensen?

Laat ik daar duidelijk over zijn, dat doen we niet. Mensen raken gemotiveerd! Dat doe je door ze bijeen te brengen met mensen waar ze bij willen horen. Dat is agile leiderschap! Ook doe je dat door ze in staat te stellen om dat te doen waar ze talent voor hebben en goed in zijn. Dat laat je ze aan elkaar vertellen. Ook dit is agile leiderschap! Tot slot val je ze niet lastig. Niet ‘dit moet jij voor mij doen’, maar ‘wat kan ik voor jou doen zodat jij waarde kunt leveren’. Dat is ook agile leiderschap.

De meeste mensen motiveren zichzelf. Als ze dat niet doen dan is er iets aan de hand wat agile leiderschap vraagt. Het kan zijn dat ze in een verkeerd team zitten, dan is er een transfer nodig. Dat is agile leiderschap! Het kan zijn dat ze iets doen waar ze geen talent voor hebben. Dan help je ze hun talent te ontdekken en tevens een plaats waar zij dat verder kunnen inzetten. Dat beste lezer is een vorm van agile leiderschap. Verder, nogmaals, ben je aanwezig op een afstand. Agile leiderschap is vaak bewust juist niets doen. Dit is het grootste onderscheid met de klassieke projectmanagersrol.

4) Wat betekent agile leiderschap?

Iedereen kan tijdelijk deze rol vervullen, hoewel het ook mogelijk is dat er mensen zijn die deze rol meer permanent dan tijdelijk vervullen. Sommigen vervullen deze binnen het team, sommigen aan de randen van de agile familie (de verzameling van alle agile teams). Altijd is dit het overbruggen van de kloof tussen wat wel en wat niet agile werkt. Maar dan alleen wanneer dit nodig is en niet anders.

In tegenstelling tot managers die daadkrachtig sturing geven aan hun afdelingen, hanteren agile leiders interventies spaarzaam en zijn deze altijd gericht op het leren en ontwikkelen van een groep mensen tot een waarde gedreven samenwerking. Dat is agile leiderschap!

#Agileleiders grijpen soms in (#zelfsturing)

Zelfsturing of -organisatie dat is de vraag

In een poging om de verwarring rond zelfsturing op te lossen, hebben we spitsvondig bedacht dat we eigenlijk zelforganisatie bedoelen. Een mooi taalspel, wat ons overigens geen oplossing voor de verwarring heeft gebracht. Ik neem eerst zelfsturing onderhanden om daarna door te gaan met zelforganisatie. Ook kijk ik naar de rol die agile leiders hierin spelen.

Zelfsturing

Een zelfsturend team bepaalt zelf de richting. Als er iemand anders is die zijn/haar wil opdringt dan stopt het team zelfsturend te zijn. Agile teams, waar een productowner is en waar een scrum master rond loopt, (agile coach mag natuurlijk ook) zijn daarom per definitie niet zelfsturend. Ze zijn autonoom in het kiezen van de wijze van samenwerken en de techniek die ze gebruiken. Overigens als ze zich maar aan het gekozen agile raamwerk (Safe, Less, Nexus, etc.) houden. Je kunt je afvragen: ‘Hoe autonoom’?. Als er dan ook nog een technische architectuur is, zijn die keuzes nog verder beperkt. Wanneer je te maken hebt met meerdere teams die aan eenzelfde oplossing werken, hoe kan je dan nog over autonomie spreken. Kortom autonomie is ver te zoeken in de huidige vormen van agile werken. Het is een mythe!

Autonomie vereist één vrije wil, wat met een team nogal ingewikkeld is. Immers een team bestaat minstens uit twee mensen, dat zijn dus twee willetjes die het met elkaar eens moeten worden over dat kleine stukje waarover men nog wel autonomie heeft. Wanneer we dat aantal teamleden vergroten wordt de autonomie van het individu kleiner. Bij een tribe van 150 mannen en vrouwen is er weinig van de individuele autonomie meer over. De enige oplossing is dan groupthink, het team functioneert als een eenheid. Het lot van elk goed functionerend team! Door de groepsdruk is de cognitieve dissonantie in het team groot en elke afwijkende mening zal verstommen. Signalen van eventueel niet functioneren merken we niet meer op. Het team is nu volledig zelfsturend en stuurt zichzelf de berg op of juist de afgrond in. Zelfsturing leidt niet vanzelfsprekend tot succes.

Zelforganisatie

Het argument dat we met zelfsturing eigenlijk zelf-organiseren bedoelen brengt ons ook niet de gewenste oplossing, maar leidt wel tot een nieuw inzicht. Met zelforganisatie bedoelen we ‘iets’ dat zonder oorzaak van buiten komt. Alles wat enigszins op een netwerk lijkt bezit deze eigenschap, uit chaos ontstaat een evenwicht, uit zichzelf, want dat is de definitie van zelforganisatie. Als de oorzaak van buiten komt zou het geen zelforganisatie meer zijn.

De vraag is overigens of deze zelforganisatie daadwerkelijk bestaat. Is het eigenlijk niet gewoon de structuur die wij mensen ergens in menen waar te nemen. De zwermen vogels die een plaats voor de avond zoeken, vliegen in een formatie omdat dit aerodynamisch de minste energie vergt. Geen enkele vogel organiseert, geen wisdom of crowds, ook is er geen god die zich hiermee bemoeit, het is gewoon zoals het is. Het is zelforganisatie zonder zelf en zonder organisatie.

Wat komt er dan voor in de plaats?

Logisch gezien kunnen we niets met zelforganisatie en al helemaal niets met zelfsturing. Het is een verkeerde naam geplakt op een manier van werken die tegenwoordig populair is. Welk taalspel moeten we spelen om te komen tot een begrip dat logisch klopt?

Een goede aanduiding voor een dergelijk team kan dus niet meer de woorden autonomie, zelfsturing of zelforganisatie bevatten. Dit vraagt een stukje taalkundige fijnslijperij die hopelijk ergens toe zal leiden. Vergeet het woord team, we hebben het over mensen die samenwerken en waar de agile leider, net als een goede manager, pas intervenieert als zij geen waarde meer leveren.

We hebben het dus niet meer over zelfsturende of -organiserende teams maar over door waarde gedreven samenwerkende mensen. Zolang zij waarde leveren is er niets aan de hand en hoeft niemand in te grijpen. Zodra de waardestroom opdroogt zal er iemand ingrijpen, daar kun je zeker van zijn. Als dat niet de agile leider is, dan garandeer ik je dat een ouderwetse manager de stekker eruit trekt.

#Agile voor alle sectoren

De ontbrekende zin in het agile manifesto

Het Agile Manifesto is oorspronkelijk geschreven voor software ontwikkeling. Het heeft een enorme invloed gehad in de wijze waarop we IT werkzaamheden zijn gaan organiseren. Toch zit er een ernstige weeffout in wanneer je het in andere sectoren dan de IT wil toepassen. Ik ga deze weeffout herstellen door het manifesto te herschrijven. Mijn intentie is daarmee de invloed van IT consultants op de agile ontwikkeling te verminderen en mensen uit andere sectoren uit te dagen mee te denken. Het agile gedachtengoed is te belangrijk om het aan IT­‑ers alleen over te laten.

Het oude Manifesto (voor software ontwikkeling)

  • Mensen en hun onderlinge interactie boven processen en hulpmiddelen.
  • Werkende software boven allesomvattende documentatie.
  • Samenwerking met de klant boven contractonderhandelingen.
  • Inspelen op verandering boven het volgen van een plan.

Hoewel wij waardering hebben voor al hetgeen aan de rechterkant staat vermeld, hechten wij méér waarde aan wat aan de linkerzijde wordt genoemd.

Op weg naar het nieuwe manifesto

De zinnen kunnen grotendeels intact blijven, ik vervang ‘werkende software’ door ‘werkende diensten/producten en afgeronde werken’, maar daarmee is nog niet de weeffout gerepareerd. Er ontbreekt nog iets wat de bedenkers over het hoofd hebben gezien. Zonder dat zou de agile transitie in de IT niet mogelijk zijn geweest.

De ontbrekende schakel is de actor technologie (ja u leest inderdaad ‘actor’ en niet ‘factor’), die een veel grotere invloed heeft dan dat je in eerste instantie zou denken. Het is een andere actor dan de mens die een eigen wil heeft, maar dat neemt niet weg dat er grote invloed vanuit gaat. Zonder technologie was het onmogelijk dat de agile revolutie in de IT had doorgezet. Automatisch testen, doorlopend in productie nemen, gaat niet zonder de juiste technologie. Het is de toepassing van de technologie die de motor achter de agile transitie is geweest, niet het Manifesto. Niet agile werken heeft de digitale revolutie teweeggebracht, maar omgekeerd, door de digitale revolutie zijn we agile gaan werken.

Dit is de voornaamste reden waarom agile werken moeilijk is over te zetten naar andere branches dan de IT. Elke branche gebruikt zijn eigen technologie die de wijze van werken bepaalt. Er valt immers weinig te sprinten bij een groot infrastructureel werk en ‘dedicated’ teams gaat ook niet. Echter wanneer we in de opzet van dergelijke projecten bewust kiezen voor vernieuwende en ‘agile werken ondersteunende’ technologie dan is het misschien wel mogelijk. 3D printen, AI, automatische auto’s en augmented reality gaan agile werken in veel andere sectoren mogelijk maken.

Het nieuwe algemeen toepasbare agile-manifesto

Ik kom nu tot de volgende uitbreiding van het Manifesto:

  • Innovatieve wendbare technologie boven bewezen techniek.
  • Mensen en hun onderlinge interactie boven processen en hulpmiddelen.
  • Werkende diensten/producten en afgeronde werken boven alles omvattende documentatie.
  • Samenwerking met de klant boven contractonderhandelingen.
  • Inspelen op verandering boven het volgen van een plan.

 

Hoewel wij waardering hebben voor al hetgeen aan de rechterkant staat vermeld, hechten wij méér waarde aan wat aan de linkerzijde wordt genoemd. Daarnaast beschouwen wij de technologie als de drijvende actor in alle pogingen om wendbaar te zijn.

Dit lijkt mij beter werken dan het oude manifesto.