Er is iets ernstigs mis met de agile filosofie zoals we die nu hanteren. Ik heb het nu eens niet over de fixatie op raamwerken of certificaten die je ‘in-the-pocket’ kan hebben, maar over een fundamentele weeffout in het hele agile gedachtengoed. Agile betekent kunnen inspelen op verandering,  maar waar zijn we mee gekomen? De nadruk op economische waarde en lippendienst door te zeggen dat het om klantwaarde gaat. Maar laten we eerlijk zijn bottom-line besluiten de meeste directies voor agile omdat ze daar een kostenbesparing in zien. Hoe wreed zal hun lot zijn, want dat is nep-agile, verkocht door de wereld van consultants, vol van charlatans en fakiers, die u misleiden met mooie illusies.

Terug naar de kern van het begrip, dat allang niets meer met het Agile Manifesto uit 2001 te maken heeft. Het gaat erom dat organisaties kunnen reageren op alle veranderingen. Laat dat precies het grote thema zijn van ‘Cannibals with forks’ van John Elkington, twintig jaar geleden geschreven en nog steeds actueel en de inspiratiebron voor deze reeks blogs. Elkington beschrijft zeven revoluties die de wereld gaan veranderen, de tweede is die van onze waarden en normen, een waar we nu al meer dan alleen maar de contouren van zien. Waren we in de twintigste eeuw nog erg van leef en laat leven, nu zien we zich een ware cultuur- en beschavingsstrijd afspelen. Elke minderheid eist zijn aandacht en respect van de omgeving. De kracht van sociale media doet de directiekamers sidderen. Niet langer pikt men grensoverschrijdend gedrag. Na de rokers, dreigen vleeseters (ik vind vlees lekker) en wijndrinkers (ik drink wijn) de nieuwe paria’s te worden van een sterke lobby van wereldverbeteraars. Het is onvermijdelijk dat organisaties daar een antwoord op moeten vinden.

Elkington voorspelde juist dat er een paradigmaverschuiving plaats zal vinden van ‘harde’ naar ‘zachte’ waarden. Dat betekent dat we ons, als Agile leiders, bezig moeten houden onze organisaties ook op deze aspecten wendbaar te maken. Want vroeg of laat, zal ook onze organisatie een antwoord moeten vinden op deze maatschappelijke veranderingen. Hier ligt een braak terrein voor agile denkers, want het merendeel van de raamwerk houdt enkel rekening met het economische perspectief!

Welke verandering in waarden kunnen we dan verwachten? Elkington beschrijft de volgende verschuivingen:

1. Van Mij naar Wij.
2. Van Meer naar Genoeg.
3. Van Materialisme naar Holisme.
4. Van Kwantiteit naar Kwaliteit.
5. Van Hebzucht naar Behoefte.
6. Van Korte- naar Langetermijn.
7. Van Rechten naar Verantwoordelijkheid.

Als je alle zeven samen beschouwt kun je zeggen dat de maatschappelijke waarden zo gaan veranderen dat de globale consument uit de 20ste eeuw transformeert naar de wereldburger van de 21ste.

Wanneer we een wendbare samenleving willen, een die zich snel kan aanpassen aan een veranderende omgeving dan kunnen we niets anders dan het in handen van de markt geven. De markt is bij uitstek een zichzelf regulerend systeem.

Het is daarbij nog maar de vraag of de sturing dan de juiste kant uitgaat.

Actiegroepen houden de grote ondernemingen verantwoordelijk. Maar ook politiek partijen, of zij nu links of rechts zijn, willen de macht van het bedrijfsleven indammen. Een begrijpelijke en tegelijkertijd gevaarlijke ontwikkeling voor het wendbare vermogen van een samenleving. Als er niet snel iets in de directiekamers verandert, valt te vrezen dat de politiek de macht zal vorderen en het uit is met de vooruitgang. Want als er iets niet werkt, dan zijn het wel de interventies van de politiek om te voldoen aan de grillen van de populist die met luide keel om de simpele oplossing schreeuwt voor een complex probleem.

Alleen wanneer de directeur van zijn economische bijziendheid geneest en de balans vindt tussen omgeving, bestaande uit zowel sociale als milieu aspecten, en wat er financieel onder aan de streep overblijft, dan en alleen dan zal het marktmechanisme overleven. Ik zou daar voor zijn, in alle lagen van onze organisaties moeten er nu Agile leiders opstaan om dit te realiseren.

Dat betekent dat elk aspect van de tripple bottom line zowel een middel als een doel is.

• We nemen van de aarde om geld te verdienen en met het geld dat we verdienen herstellen we het natuurlijke kapitaal wat we vernietigen.
• We beschadigen bij de exploitatie van de aarde de sociale mogelijkheden van de mensen die er wonen, met wat we verdienen creëren we nieuwe mogelijkheden voor die mensen.
• De mensen die voor onze organisaties geld verdienen bewijzen we eer in plaats van lippendienst door ze in staat te stellen zich te ontwikkelen.

Ik hoop dat je net al ik ziet hoe zeer deze reeks van blogs een geheel vormt en oproepen tot een revolutionaire verandering. Je vraagt je dan nog af, waar is de politiek? Hun rol is als een soort nationale scrummaster die ons doorlopend wijst op de regels van het spel, de blokkades wegneemt en mogelijkheden voor haar burgers schept.

Ook dat is agile leiderschap!

Het moet gezegd worden John Elkington is in ‘Cannibals with forks’ een optimist. Hij beschreef twintig jaar geleden zeven revoluties die over de wereld komen en zonder naar Agile leiderschap te verwijzen (het woord bestond toen immers nog niet) heeft het hoofdstuk over markten mij een nieuw inzicht gegeven waardoor ik de waarde van de ‘onzichtbare hand’ van de markt weer ben gaan inzien. Een keuze voor agile leiderschap leidt onherroepelijk tot een keuze voor het marktmechanisme. Laat ik uitleggen waarom ik dit vind.

Waarom is in agile werken zelfsturing of organisatie zo belangrijk? Het achterliggende idee is dat de oude beveel-en-heers besturing onvoldoende kan reageren op veranderingen in de omgeving. Daarom leggen we de beslissing zo laag mogelijk in de organisatie neer met zo min mogelijk beperkende regels. Op deze manier mobiliseren we de wisdom of crowds, of we laten het over aan de ‘markt’!

Wanneer je dus overtuigd bent dat Agile werken die vorm van werken is om een organisatie zich te laten aanpassen aan snelle verandering dan moet je kiezen voor zelforganisatie van de markt en minimale interventie door de overheid. In die zin moeten we het nu van de markt verwachten en laten we eerlijk zijn, dat is de ontwikkeling die we ook de afgelopen decennia hebben gezien. Niet de overheid, maar de markt zorgt voor oplossingen (overigens ook voor de problemen waarvoor de oplossingen nodig zijn). Hoe zorgen we er nu voor dat de tripple bottom line zegeviert en niet de eenzijdige economische bottom-line? Daar is een rol weggelegd voor de Agile leiders.

Wanneer er voldoende Agile leiders opstaan, dan zal dit een positieve werking hebben op organisaties. Agile leiders die zich hard maken voor een evenwichtige balans tussen economische, omgevingsgezinde en sociale bottom line.

Ook dat is agile leiderschap!