Agile leiders maken impact op de wendbaarheid van hun organisaties, wat wil zeggen dat organisaties doorlopend waarde kunnen blijven leveren aan hun klanten. Althans dat is tot voor kort mijn definitie geweest van wendbaarheid. Maar terwijl ik ‘Cannibals with forks’ van John Elkington aan het lezen ben, besluit ik dat ik daar de sociale dimensie aan moet toevoegen. Elkington heeft het over sociaal kapitaal en haalt daar de definitie van Francis Fukuyama aan.

Sociaal kapitaal is een vermogen dat ontstaat door het overwicht van vertrouwen in een samenleving of in bepaalde delen daarvan. Het is een maat voor het vermogen van mensen om samen te werken voor gemeenschappelijke doeleinden in groepen en organisaties.

Wat is dit eigenlijk een prachtige omschrijving van wat Agile leiders zouden moeten bewerkstelligen, een overwicht van vertrouwen in onze organisaties. Zowel vanuit het management naar de medewerkers als omgekeerd. De agile leider als bruggenbouwer tussen management en de medewerkers. Dat kan alleen wanneer zij kunnen pendelen tussen beide werelden.

Ik vind dat er groot misverstand is over leiderschap, de boekjes zeggen dat het leiderschap in de top van onze organisaties ligt. Het Angelsaksische model van de CEO aan de top die het allemaal wel even zal fixen. Wat is dat toch een verouderd wereldbeeld en hoe onjuist. De impact die een CEO kan maken is, naarmate de organisatie groter wordt, minimaal. De voornaamste competentie van een CEO is dat deze de mensen ‘onder’ zich tot een team weet te smeden, waarbij ik ook nog grote vraagtekens zet of dit echt mogelijk is.

Ook het idee dat z/hij de cultuur van een organisatie moet neerzetten, is een grenzeloze misvatting van wat cultuur is. Cultuur is het product van het verleden, alleen wanneer een CEO lang aan de top is, heeft z/hij daar een impact op. De meeste CEO’s zitten zo kort bij een organisatie dat ze de cultuur eerder verzieken dan verbeteren.

De echte hoop voor wendbaarheid ligt in het middenkader en dat is de plaats waar de eigenlijke Agile leiders moeten opstaan. De CEO kan een keuze maken om agile te gaan werken, maar moet het daarna overlaten aan de middenlaag. Die hebben tot taak om het vertrouwen te herstellen en de kloof te overbruggen. Wanneer het vertrouwen terug is dan zal het sociaal kapitaal binnen de organisatie groeien en daarmee het vermogen om samen te werken en te wenden wanneer dat wenselijk is.

Ook dat is agile leiderschap!

Het hele agile verhaal is erg eenzijdig gericht op klantwaarde, wat in deze tijd een veel te beperkte focus is. Daarnaast vind ik de klant er zelf ook maar bekaaid van afkomen, immers de enige reden waarom we business agility willen ontwikkelen heeft met omzet en winst te maken.

Is er veel te weinig aandacht voor zowel de leefomgeving als de samenleving? Dat is het onderwerp wat ik in deze en een volgende blog verder wil uitdiepen. In ‘Cannibal with forks’ het boek van John Elkington over de tripple bottom line spreekt hij over natuurlijk kapitaal, waarmee hij de bronnen die onze aarde rijk is bedoelt, zowel de levende als de dode. Naar mijn mening zijn de Agile leiders die we zoeken mensen die ook waarde toevoegen aan het natuurlijke kapitaal van onze planeet.

Elkington spreekt over twee soorten natuurlijk kapitaal. De eerste is het kritieke natuurlijke kapitaal dat noodzakelijk is om ons ecosysteem in stand te houden. Het is dat waardoor menselijk leven mogelijk is. De tweede vorm is wat vervangbaar, reparabel of vernieuwd kan worden. Het is hier waar Agile leiders ook een rol te spelen hebben.

Dat onze leefomgeving een hoge prioriteit krijgt, is, helemaal sinds het akkoord van Parijs, duidelijk. Onze overheid doet haar best om die doelstellingen te behalen. Volgens sommige nog lang niet genoeg, maar zij realiseren zich niet hoe moeilijk het is om een juiste balans te vinden tussen de economische en de omgeving bottom-line. De overheid staat voor een immense uitgave om ook onze verzorgingsstaat in stand te houden. Lang is dit mogelijk geweest door de aardgasbaten, maar nu die bron in Groningen is opgedroogd moet het ergens anders vandaan komen.

Er is maar één plaats waar dat echt vandaan kan komen en dat is het bedrijfsleven en dan bedoel ik daar waar nieuwe dingen bedacht, gemaakt en verkocht worden. Dat is ongelukkig genoeg veel minder dan het bruto nationaal product, waar regeringen zich veel te veel op richten, want daar zit een heleboel rondgepompt geld in. Die bedrijven die iets maken dat uiteindelijk, ergens ter wereld bij een consument die daarvoor betaalt terecht komt, die brengen belasting binnen waarvan de overheid haar uitgebreide dienstverlening aan de bevolking kan bekostigen. Als de bedrijven niet de ruimte krijgen dan kan de overheid de energietransitie alleen bekostigen door de lasten bij de burger neer te leggen.

Het klinkt misschien vreemd maar de enige echte hoop die burgers hebben, ligt daarom niet bij de overheid maar bij het bedrijfsleven. Agile leiders moeten daar impact maken door de wendbaarheid van hun organisaties te vergroten. Het wordt tijd dat zij ook daar hun stem laten horen, dat organisaties sneller moeten wenden en zich moeten realiseren dat ze naast winst ook waarde aan de leefomgeving moeten toevoegen. Dat doen zij door een stapje verder te gaan dan wat wettelijk verplicht is. Bij het ontwerp van nieuwe producten maken we deze meer dan duurzaam!

Ook dat is agile leiderschap!

We zijn aan het onderzoeken of Agile leiderschap te maken heeft met duurzaamheid. Ik ben ervan overtuigd dat het antwoord hierop bevestigend zou moeten zijn. Ik heb deze serie blogs geschreven parallel aan het lezen van de klassieker over duurzaamheid, zo’n twintig jaar geleden geschreven door John Elkington maar nog steeds de moeite waard om te lezen, de titel is ‘Cannibals with forks’.

De traditionele leider voelt zich het meest op zijn gemak bij het economisch perspectief. Dat wat er economisch gezien onder aan de streep staat. Maar ook het kapitaal dat we als organisatie bezitten, hoe dit de afgelopen jaren is gegroeid. Ik vind dat voor Agile leiders een te beperkte blik. Want kapitaal is niet slechts fysiek (de machines) of monetair (wat we in kas hebben) maar in een op kennis gedreven economie hebben we ook te maken met menselijk kapitaal. Ik bedoel het geheel van kennis, ervaring en vaardigheden wat we hebben opgebouwd. Kapitaal wat zich in de hoofden van de medewerkers van onze organisatie bevindt. Vreemd overigens dat leiders dat zo vaak over het hoofd zien.

Agile leiders maken impact op de wendbaarheid van hun organisatie. Waardoor de organisatie kan inspelen op veranderingen. Heel concreet betekent dit dat managers ook een impact hebben op het menselijk kapitaal. Wat wel degelijk van invloed is op de economische bottom-line, te weten de winst. Want met competente mensen kun je meer verdienen dan met incompetente. Dit brengt ons heel dicht bij de missie van een Agile leider. Ik maak een onderscheid tussen de waarde die teams leveren en die Agile leiders genereren.

Teams leveren waarde wanneer zij activiteiten doen waarvoor een klant wil betalen, dat is wat we leren uit het Lean gedachtengoed. De manager heeft daar geen rol in, want management is niet iets waarvoor een klant wil betalen. Dit illustreert de crisis waarin het management van de 21ste eeuw zich momenteel bevindt. De medewerkers vinden managers maar lastig en, laten we eerlijk zijn, dat zijn zij ook heel vaak.

Hoewel er door zelfsturing veel managers overbodig worden, vinden we ze nog steeds in de hogere lagen van de organisatie. Hoe worden deze mensen nu echte Agile leiders? Dat doen zij door waarde toe te voegen aan het menselijke kapitaal. Door coachend, dienend en/of faciliterend leiderschap! Door obstakels weg te nemen die het functioneren van de teams belemmeren. Dit is veel belangrijker dan de focus op winst of kostenvermindering. Wanneer de teams kunnen leveren waar de klant op zit te wachten dan is geld eerder een bijproduct dan een doel.  Als we klantwaarde leveren dan betaalt de klant toch wel.

Als een organisatie niet snel genoeg wendt dan komt dat omdat managers hun rol niet hebben genomen in het ontwikkelen van de organisatie. Het ligt niet aan de mensen maar het ligt aan het systeem! Agile leiders ontwikkelen een systeem waar talent kan bloeien om te worden benut. In zekere zin lopen we daarmee vooruit op iets waarvoor de klant in de toekomst wel degelijk wil betalen.

Ook dat is agile leiderschap!