Zelfsturing of -organisatie dat is de vraag
In een poging om de verwarring rond zelfsturing op te lossen, hebben we spitsvondig bedacht dat we eigenlijk zelforganisatie bedoelen. Een mooi taalspel, wat ons overigens geen oplossing voor de verwarring heeft gebracht. Ik neem eerst zelfsturing onderhanden om daarna door te gaan met zelforganisatie. Ook kijk ik naar de rol die agile leiders hierin spelen.
Zelfsturing
Een zelfsturend team bepaalt zelf de richting. Als er iemand anders is die zijn/haar wil opdringt dan stopt het team zelfsturend te zijn. Agile teams, waar een productowner is en waar een scrum master rond loopt, (agile coach mag natuurlijk ook) zijn daarom per definitie niet zelfsturend. Ze zijn autonoom in het kiezen van de wijze van samenwerken en de techniek die ze gebruiken. Overigens als ze zich maar aan het gekozen agile raamwerk (Safe, Less, Nexus, etc.) houden. Je kunt je afvragen: ‘Hoe autonoom’?. Als er dan ook nog een technische architectuur is, zijn die keuzes nog verder beperkt. Wanneer je te maken hebt met meerdere teams die aan eenzelfde oplossing werken, hoe kan je dan nog over autonomie spreken. Kortom autonomie is ver te zoeken in de huidige vormen van agile werken. Het is een mythe!
Autonomie vereist één vrije wil, wat met een team nogal ingewikkeld is. Immers een team bestaat minstens uit twee mensen, dat zijn dus twee willetjes die het met elkaar eens moeten worden over dat kleine stukje waarover men nog wel autonomie heeft. Wanneer we dat aantal teamleden vergroten wordt de autonomie van het individu kleiner. Bij een tribe van 150 mannen en vrouwen is er weinig van de individuele autonomie meer over. De enige oplossing is dan groupthink, het team functioneert als een eenheid. Het lot van elk goed functionerend team! Door de groepsdruk is de cognitieve dissonantie in het team groot en elke afwijkende mening zal verstommen. Signalen van eventueel niet functioneren merken we niet meer op. Het team is nu volledig zelfsturend en stuurt zichzelf de berg op of juist de afgrond in. Zelfsturing leidt niet vanzelfsprekend tot succes.
Zelforganisatie
Het argument dat we met zelfsturing eigenlijk zelf-organiseren bedoelen brengt ons ook niet de gewenste oplossing, maar leidt wel tot een nieuw inzicht. Met zelforganisatie bedoelen we ‘iets’ dat zonder oorzaak van buiten komt. Alles wat enigszins op een netwerk lijkt bezit deze eigenschap, uit chaos ontstaat een evenwicht, uit zichzelf, want dat is de definitie van zelforganisatie. Als de oorzaak van buiten komt zou het geen zelforganisatie meer zijn.
De vraag is overigens of deze zelforganisatie daadwerkelijk bestaat. Is het eigenlijk niet gewoon de structuur die wij mensen ergens in menen waar te nemen. De zwermen vogels die een plaats voor de avond zoeken, vliegen in een formatie omdat dit aerodynamisch de minste energie vergt. Geen enkele vogel organiseert, geen wisdom of crowds, ook is er geen god die zich hiermee bemoeit, het is gewoon zoals het is. Het is zelforganisatie zonder zelf en zonder organisatie.
Wat komt er dan voor in de plaats?
Logisch gezien kunnen we niets met zelforganisatie en al helemaal niets met zelfsturing. Het is een verkeerde naam geplakt op een manier van werken die tegenwoordig populair is. Welk taalspel moeten we spelen om te komen tot een begrip dat logisch klopt?
Een goede aanduiding voor een dergelijk team kan dus niet meer de woorden autonomie, zelfsturing of zelforganisatie bevatten. Dit vraagt een stukje taalkundige fijnslijperij die hopelijk ergens toe zal leiden. Vergeet het woord team, we hebben het over mensen die samenwerken en waar de agile leider, net als een goede manager, pas intervenieert als zij geen waarde meer leveren.
We hebben het dus niet meer over zelfsturende of -organiserende teams maar over door waarde gedreven samenwerkende mensen. Zolang zij waarde leveren is er niets aan de hand en hoeft niemand in te grijpen. Zodra de waardestroom opdroogt zal er iemand ingrijpen, daar kun je zeker van zijn. Als dat niet de agile leider is, dan garandeer ik je dat een ouderwetse manager de stekker eruit trekt.