Herinnert u zich deze nog: bescheidenheid? Of is dat een begrip dat verdwenen is, zowel in ons taalgebruik als in ons gedrag. 

Je hebt het vast wel meegemaakt, bij een voorstelrondje waarin we iets van onszelf vertellen. Heeft de een nog moeilijkere en complexere dingen gedaan dan de ander. Ik ontmoette jaren geleden een oud-collega op een congres. We hadden elkaar al meer dan tien jaar niet gezien. Ik heb mij altijd een veel betere projectmanager gevonden dan haar. Ze vertelde dat ze nu programmamanager was van uiteraard zeer complexe programma’s. Ik verkneukelde mijzelf een beetje, want ik was keynote speaker op het congres, dat was nog wel even wat anders als zij deed. Ik deed twee dingen die onze relatie verstoorden, zonder dat we het overigens zelf in de gaten hadden: 1) ik verhoogde mijzelf, en 2) verlaagde haar.

Niet lang daarna werd ik betrokken bij het ontwikkelen van een groep ervaren projectmanagers, je weet wel, van die mensen die je elk uit de hand gelopen project kunt geven en zij trekken het vlot. Interim-(project)managers die onmisbaar zijn in het projectmanagementveld, maar die tegelijkertijd niet prettig in de omgang zijn. Mijn contactpersoon stelde zich voor en vertelde hoe hij hoe hij op hoog niveau projecten van vele tientallen miljoenen euro’s managede. Hij deed twee dingen: 1) hij verhoogde zichzelf, en 2) verlaagde mij. Ook dit verstoorde de relatie.

Waar komt dit gedrag uit voort? Voor een belangrijk deel heeft dit te maken met de successen die we in ons leven hebben. Zelf denk ik dat veel van de goede dingen die ons overkomen meer geluk dan wijsheid zijn. We maken wel keuzen die het succes beïnvloeden, maar het merendeel van de situaties die ons overkomen gebeuren door factoren waar we zelf niet veel invloed op hebben. Soms zie hoor je wel eens verhalen van mensen die echt aan de slechte kant van het spectrum zitten en heel veel pech hebben. Aan de andere kant zitten de mensen die gewoon heel veel geluk hebben. Niet hun verdienste maar gewoon geluk, puur geluk.

Als dat zo is, dan is vijfde verbod: Gij zult uzelf niet overschatten, zo logisch als het maar kan zijn. Hoewel we invloed hebben, wordt deze naarmate een project complexer steeds beperkter. Hetgeen betekent dat wanneer je een aantal keren achtereen een complex project succesvol hebt gemanaged, dat het waarschijnlijker is dat je veel geluk gehad hebt, dan dat je een werkelijke factor van betekenis bent geweest. Misschien wist je de puzzelstukjes aan elkaar te leggen, maar dat had net zo goed iemands anders kunnen zijn. Je hebt gewoon geluk gehad. 

Waarom is dit nu een verbod? 

Dat heeft te maken met wat dit mentaal met je doet. Wanneer je van het ene naar het andere (toevallige) succes gaat en mensen je een goede projectmanager zijn gaan vinden, dan ga je er erzelf ook nog in geloven. Nu is er niets mis mee als mensen dat vinden, het is alleen maar handig omdat je minder hoeft te bewijzen, maar zelfoverschatting is dan een gemakkelijk valkuil om in te vallen. Wie zichzelf overschat, luistert niet meer naar anderen en dat beste lezer opent de weg naar falen.