We leven in een tijd waarin we al snel het woordje schaamte aan iets dat ons niet zint koppelen. Zo hebben we vlieg- en vleesschaamte. Ik verbaas mij daar best wel een beetje over, omdat in mijn jeugd en jonge volwassenheid wij de schaamte voorbij waren gegroeid, althans dat dacht ik. Schaamte is een gevoel dat je hebt wanneer andere mensen iets zien waarvan je eigenlijk niet wilt dat zij dat van je weten.
De schrijver van het scheppingsverhaal in de bijbel legt ons uit dat dit kwam omdat de mens gegeten had van de verboden vrucht en daardoor kennis kreeg van goed en kwaad. Toen zag hij ineens dat hij naakt was, vandaar ook dat we sommige haren aan ons lichaam schaamhaar zijn gaan noemen. In dat hele oude verhaal uit de bijbel zit dus een belangrijke les. Wanneer je kennis van goed en kwaad krijgt dan ga je je schamen.
Nu is daar wel een probleempje, want nog geen vijftig jaar geleden bepaalde kerk en overheid wat goed en kwaad was. Nu is dat veel diffuser, in onze individualistische westerse samenleving bepaalt iedereen zijn eigen goed en kwaad en komt daar mee weg zolang hij of zij maar binnen de kaders van de wet blijft. Hadden we vroeger allemaal dezelfde vormen van schaamte, nu heeft iedereen zijn eigen schaamte.
Naast vlieg- een vleesschaamte stel ik een nieuwe schaamte voor en ik hoop dat de managers die dit betreft deze blog lezen en zich vanaf nu gaan schamen. Want laten we nu eens eerlijk zijn, hoeveel goede managers kunt u opnoemen? Ik ken er een paar, die bedoelen het goed. Maar er zijn er ook die denken dat ze goed doen en terwijl ze dit doen het ene na het andere beklemmende proces implementeren zonder zich te realiseren wat dit betekent voor de arbeidsvreugde van hun medewerkers.
Enige tijd geleden is de sultan van Oman overleden. Sultan Qaboos was een despoot, maar wel een verlichte. Toen hij aan de macht kwam, beloofde hij zijn volk dat hij de overheid zo zou hervormen dat de burgers daar geen last van zouden hebben. De goede man was een dictator, maar wel een goede. Heel veel managers, ook in Nederland, hanteren nog een feodaal bestuurssysteem. Aan de top zit de koning en wat de koning zegt dat rolt de adel uit.
Ik vraag me af hoeveel managers zich bewust zijn dat ze gevangen zitten in een systeem dat ons gevangen houdt in absurde paarse krokodillen. Die managers, het moet haast wel, die voelen despootschaamte om wat zij hun medewerkers aandoen. Ik zou zo zeggen schaam je diep dat je er nog niets aan hebt gedaan.
Want hoewel we in de vorige eeuw de schaamte voorbij waren, heeft schaamte wel degelijk een goede rol, immers wanneer wij ons schamen dan beheersen wij ons, dan zorgen wij dat we niet betrapt worden door ons gedrag te veranderen naar de door een samenleving gewenste norm. De door mij benoemde despootschaamte, zou de nieuwe norm moeten worden.