De agileleider spreekt vaak over intrinsieke motivatie en het belang van autonomie. Ik ben het daarmee eens, maar denk niet dat de vrije wil hetzelfde is als de autonome. In deze blog wil ik het verschil tussen beiden uitwerken.

Denk je nu werkelijk dat je een vrije wil hebt en dat je zelf besluit wat je op een gegeven moment doet? Dat is misschien wel een van de grootste misverstanden die je als mens kunt hebben over jezelf en anderen. Een misverstand dat tot onvoorstelbaar veel onnodig lijden leidt.

De uitspraak: ik heb een vrije wil?

De meeste mensen die dit zeggen, ik in ieder geval wel, denken dan in eerste instantie dat ze ‘vrij zijn om keuzes te maken’. Laten voor het gemak nu even aannemen dat dit een juiste veronderstelling is. We komen dan op de volgende vraag, wie maakt een keuze? Het antwoord daarop is dan ‘het ik’ .

De volgende vraag is, wat is dat ‘ik’? Is er ergens in mijn hersenen een kantoortje waar een hoeveelheid zenuwcellen huisvesten die keuzes maken of zij wel of niet de rest van het lichaam een opdracht geven om iets te doen? Zit er iemand (ik) in dat kantoortje te kijken naar een film van alles wat de ogen aan licht doorlaten? Als je de hersenen onderzoekt, ik heb dat niet gedaan maar ik heb er wel veel over gelezen, dan kom je tot de conclusie dat dit niet het geval is. Als je op zoek bent naar jezelf, dan zal je het niet vinden.

Het zit anders in elkaar: de wil heeft jou!

We horen veel over intrinsieke motivatie, de drijfveren die je leven sturen. Ik heb mijn hele leven al een drang gevoeld om anderen iets te leren. Dat is een onbewuste kracht in mijn leven, die steeds weer terugkomt. Ook wil ik altijd zelf veel leren, als ik een dag niet gelezen heb in een of ander boek voel ik me onrustig. Dat is geen keuze, het is een moeten, het is mijn autonome wil.

Ik heb dus helemaal geen vrije wil, de wil heeft mij en dat maakt me helemaal niet zo vrij. Dat is overigens met veel zaken het geval. Denk maar eens aan seksuele voorkeur, vroeger dacht men dat dat een keus was en verklaarde men een ieder die van de norm af week als ‘zondig’. Wat een lijden heeft dat voor heel veel mensen veroorzaakt.

Het grote lijden in organisaties

In onze organisaties zien we iets soortgelijks tijdens de functioneringsgesprekken tussen manager en medewerker. Aan het eind van het jaar of tussentijds speelt dit ritueel, want meer is het niet, zich af. De manager vindt dat een medewerker ergens in moet veranderen. Als de medewerker dan automatisch in de weerstand schiet, dan is dat iemands autonome wil die op de rem trapt.

Als de manager dan voet bij stuk houdt dan wordt dit ritueel een destructief proces dat er toe leidt dat zowel de medewerker als de manager lijden. Heerlijk om te zien dat steeds meer organisaties er toe overgaan om de functioneringsgesprekken af te schaffen. In ieder geval de gedragscomponent, de zachte vaardigheden, laten we die uit het beoordelingsgesprek halen. Alleen het resultaat, alleen de waarde die iemand voor zijn collega’s en klanten levert is wat mij betreft onderwerp van gesprek.

De sterke en de zwakke drijfveren

Wanneer je wat aan zelfreflectie doet, dan merk je dat er hele sterke drijfveren zijn. De dingen die jouw autonome wil wilt en die maar moeilijk tegen zijn te gaan. Zolang je een ander geen kwaad doet, zolang je waarde levert aan een ander is er geen enkele reden voor jezelf om tegen die wil in te gaan.

Vrije mensen zijn mensen die hun autonome wil gehoorzamen!