Wittgenstein

Nadat ik besloten had dat wiskundeleraar op een huishoudschool niet mijn ding was en al zeer vroeg een carriereswitch maakte, die me uiteindelijk achter dit scherm bracht, had ik een gesprek met Paul mijn eerste ‘echte’ manager. Hij zei: ‘Je zou Ludwig Wittgenstein moeten lezen’. Dat heb ik gedaan, het heeft me ongeveer dertig jaar gekost om een beetje te begrijpen wat de essentie van zijn filosofie was. Laten we eens lezen wat hij te zeggen heeft en kijken wat dit met projectmanagers te maken heeft. Hij schrijft: “wat gezegd kan worden, kan duidelijk worden gezegd; en van dat waarover niet kan worden gesproken moet men zwijgen.” Hij stelt dat veel, zo niet de meeste, problemen in de filosofie te maken hebben met een verkeerd begrip van hoe taal werkt. Ik durf de parallel te trekken met projecten, de meeste problemen bestaan alleen in zinnen en niet in realiteit.

De zeven proposities

Wittgenstein bewijst dan zeven stellingen waarvan ik er een aantal ga toepassen in relatie tot projectmanagement. Hier komen ze:

• De wereld is alles, wat het geval is.
• Wat het het geval is, het feit, is het bestaan van connecties.
• Het logische beeld van de feiten is de gedachte.
• De gedachte is de zinvolle volzin.
• Van dat, waarover niet kan worden gesproken, moet men zwijgen.

Tussen de eerste vier en de laatste staan twee stellingen die ik heb weggelaten omdat die te technisch zijn, ik zal daar mogelijk wel wat tussenliggende stellingen uit citeren daar waar ze voor ons van belang zijn. Ook moet je je realiseren dat ik naar alle waarschijnlijkheid sommige stellingen anders zal interpreteren dan dat de Wittgenstein kenner doet. Maar ik troost me met de gedachte dan de meesten van hen het ook al niet met elkaar eens zijn.

De wereld

Je kunt je afvragen ‘wat het geval is’, want al die dingen vormen de wereld. Het eerste wat ik daarover wil zeggen. Is dat ‘de wereld’ natuurlijk niet echt bestaat. Ga maar na, waar denk je aan als je het over de wereld hebt? Denk je dan over de planeet die aarde heet? Of denk je over alle mensen die je kent? Nu even naar je project, wat bedoel je als je het hebt over de wereld van jouw project? Precies wat Wittgenstein zei, je denkt dan aan alles wat er aan de hand is. Niet meer.
Hier hebben we dan meteen het eerste probleem ter hand, want jouw wereld is niet mijn wereld. Die van de opdrachtgever is niet die van jou, die van jou niet van het teamlid dat nog op twee andere projecten gealloceerd is. Voor iedereen is er iets anders het geval.

De feiten

Wat is het geval? Dat zijn de feiten, maar pas op wat voor mij een feit is, hoeft voor jou nog niet zo te zijn. Dat is afhankelijk van jouw ervaring, van de herinneringen die jij hebt opgebouwd. Ik ga nu verder dan Wittgenstein, als ik hem goed begrijp, want de inzichten in wat werkelijk is, zijn natuurlijk geëvolueerd sinds hij dit schreef in 1918. Een feit is het bestaan van connecties, van verbanden die je legt met wat je hebt meegemaakt. We slepen allemaal ons verleden met ons mee. Overigens als dat voor iemand het geval is geweest dan is dat wel voor Wittgenstein (lees zijn biografie er maar eens over na).

Het logische beeld

Die ‘gevalletjes’ maken dat we ons een beeld van de wereld (werkelijkheid) vormen. Daar construeren we dan ons eigen logica op en dan denken we dat waar is. Ieder mens heeft zijn eigen waarheid. Velen jaren later zou Richard Rorty beargumenteren dat we de waarheid niet vinden maar uitvinden. Veel opinieleiders maken die stap niet, maar brengen hun mening naar voren als de best-practice. De Agile reformatie en natuurlijk de watervallers menen beiden het gelijk aan hun kant te hebben. Wat we vergeten is dat we een nieuwe waarheid aan het uitonderhandelen zijn. Een nieuw verhaal dat ons in staat stelt de wereld weer aan te kunnen.

Geduld

De laatste twee stellingen die komen in een volgende blog aan de orde.