Hoe wij innovatie tegenhouden

Ik las deze morgen een interessant artikel in de Correspondent over het gebrek aan visionaire leiders en een terugval van investeringen in innovatie en onderzoek naar het niveau van 1946. We hebben het nu over Nederland. Intrigerend en beangstigend tegelijk. Want als we niet investeren dan droogt uiteindelijk onze welvaart op, want uit innovatie wordt waarde geboren.

Hoe komt dit? Er kwamen direct twee mogelijke oorzaken in mijn ochtendbrein naar boven borrelen. Eén heeft slechts zijdelings met projectmanagement te maken de ander alles. Ik dacht aan “algemeen management” en “de nadruk op business cases”.

De vorige eeuw heeft een nieuw genre managers voortgebracht. De algemene manager, die weliswaar niet veel verstand heeft van de business die hij runt, maar alles over managen. Vele duizenden volgden een MBA studie en kozen zo hun nieuwe beroep als manager. Van boven naar beneden in de organisatie ontstond er een leger van mensen die niet meer ondernemen, maar die managen. Een ondernemer begint iets nieuws en creëert waarde op de lange termijn, de algemene manager daarin tegen zorgt ervoor dat wat is, behouden blijft.

De algemene manager heeft als handicap dat hij niet precies weet wat zijn mensen op de werkvloer nu doen. Dan blijven er twee zaken over die hij nog kan doen: hij moet zorgen dat hij zich met de juiste mensen omringt en verder richt hij een controle systeem in (spreadsheets!). Het eerste vertaalde zich in de gigantische coachingsgolf die over Nederland kwam, gepaard met slogans dat “mensen je belangrijkste kapitaal vormen”. De manager hield zich niet meer bezig met innovatie van producten en diensten maar met de ontwikkeling van zijn medewerkers. Omdat coaching een heel ander vak dan managen is, ontstond er een behoefte aan een leger zzp’rs die massaal medewerkers gingen coachen. De zo noodzakelijk verbinding tussen visie aan de top en uitvoering op de vloer ging verloren. Om toch nog enige sturing te geven aan de organisatie vond de manager het instrument van KPI (key performance indicators) uit. Hoe hoger in de organisatie hoe meer KPI’s hoe lager hoe meer coaching, al dan niet door externen gedaan. Doe daar dan nog een sausje zelfsturing en een snufje ‘wijsheid van de zwerm’ overheen en je hebt een totale loskoppeling van visie en uitvoering.

Een ander fenomeen en nu zitten we in het projectmanagement domein, is de doorlopende nadruk die onze vakgemeenschap het afgelopen decennia heeft gelegd op het belang van de business case. Iets wat mij altijd zeer verwonderd heeft. Als je de literatuur buiten het PRINCE2 genre leest, dan valt onmiddellijk op dat, hoewel men er wel aan doet, de business case helemaal niet zo belangrijk is. Het probleem met een business case is dat het eigenlijk alleen goed werkt wanneer je er, vergelijkbaar met het KPI probleem, meetbare criteria in zet. Al snel kom je dan uit op netto contante waarde berekeningen om zo rekening te houden met de tijdwaarde van de kasstromen. Een belangrijk nadeel van deze methode is dat deze zeer kritisch is ten aanzien van projecten met grote onzekerheid. Deze projecten zijn wel degene die een innovatief karakter hebben. Dit zijn de projecten waar in plaats van een business case een ondernemersbesluit nodig is, gemaakt door een visionaire leider die een beeld heeft over waar de toekomst naar toe gaat.

Door onze nadruk op de noodzaak van een business case dragen we bij aan een systeem waarin we onbewust de innovatie tegenwerken en dat is iets dat moet stoppen.

Innoveren voor beginners

Eigenlijk is innoveren minder moeilijk dan je in eerste instantie zou denken. De meeste innovaties bouwen voort op het bestaande. Het is de unieke combinatie van aanwezige zaken die de innovatie vormt. Wanneer deze iets oplevert wat nog niemand bedacht heeft en waar veel mensen op zitten te wachten dan heb je de basis voor een succesvolle innovatie. Weet je dit dan ook nog te verkopen dan is het success volledig.

Innoveren voor beginners betekent dat je de volgende vaardigheden moet ontwikkelen:

  1. Het maken van unieke combinaties
  2. Het kennen van aanwezige zaken
  3. Het ontdekken van een aanwezige behoefte
  4. Het verkopen van jouw innovatie

Zo simpel is het. Van deze vier zijn de eerste twee het simpelst. Los van of ze te verkopen zijn kun je er goed mee oefenen. Ik zal je laten zien hoe dit werkt bij projectmanagement, kortom hoe je een projectmanagementinnovatie ontwerpt.

In projectmanagement zijn er twee zaken die werken: controle en flexibiliteit. Het lijkt wel eens alsof ze tegenover elkaar staan.

Maar een innovatie kan zijn:

flexibele controle of gecontroleerde flexibiliteit

Het lijkt een open deur maar alle innovaties zijn uiterst simpel wanneer ze eenmaal bedacht zijn. Bij flexibele controle moet ik ineens ook denken aan situationeel leidinggeven, waar de manager de mate van controle af laat hangen van competentie van de medewerker. Ineens krijg ik flexibele controle gebruik makend van het model van Hersey en Blanchard. Een nieuwe combinatie! Door te kijken naar iemands gedrag (bereidheid) en iemands resultaten (bekwaamheid) pas ik de mate van controle flexibel aan. Is dit nieuw? Wel als je dit expliciet vastlegt in je projectmanagementplan dan is dat dat wel.

De eerste stap van innoveren is combineren van aanwezige zaken, dat is vooral een spel met woorden waarin je aanwezige zaken benoemt en schakelt. Dat kan alleen wanneer je een brede ontwikkeling hebt van zaken die kunnen. Deze kennis vergaar je maar op één manier en dat is veel heel veel lezen. Ook dat is niet moeilijk want je kunt er meteen mee beginnen.

Weer terug naar de flexibele controle met Hersey en Blanchard. Is hier een behoefte aan? Dat weet ik niet zeker, maar ik denk aan organisaties waarin de controledrang van het management is doorgeschoten, dan weet ik bijna zeker dat de medewerkers hier wel degelijk behoefte aan hebben. Dat brengt ons op de laatste aan te leren vaardigheid:

Het verkopen van deze innovatie. Dat is de moeilijkste, nu moet je op zoek gaan naar argumenten waar het management voor ontvankelijk is. Dat … dat lijkt me iets voor een andere blog 😉