Burnout

Onlangs werd bekend dat veel mensen aan een burn-out lijden. Voor de mensen die het betreft is dat een nare periode die ik niemand toewens. Een psychiater probeerde een en ander te relativeren door op te merken dat de meeste mensen geen burn-out hebben maar verschijnselen daarvan vertonen. Of zo’n opmerking helpt, betwijfel ik. Maar de aantallen zijn wel zorgelijk. De oorzaken van burn-out zijn het langdurig aanwezig zijn van stress en onvoldoende bronnen vinden om daaraan te ontsnappen.

Eigenlijk vind ik de continue aanwezigheid van stress een veel groter probleem dan mensen die in een burn-out komen. Ik ken mensen die deze ervaring hebben gehad en daardoor hun leven drastisch omgegooid hebben. Zij waken ervoor om niet opnieuw op te branden. Je hebt vast wel eens gehoord dat zo’n ervaring levensveranderend is. Er is dus nog iets positiefs uit een burn-out te halen. Maar wat te denken van de mensen die dit niet hebben ervaren, die worstelen nog steeds met stress.

Ons stress-response systeem is uitermate goed voor de korte termijn uitdagingen, uitwijken voor een vijfenzestig plusser op een eBike, op tijd remmen op de snelweg en natuurlijk vluchten voor een leeuw wanneer deze uit de dierentuin ontsnapt. Het is echter niet geschikt voor de continue stroom aan berichten over klimaat, de stijgende prijzen in de woningmarkt, baanonzekerheid door robotisering, een falende overheid, toenemende migratiestromen en meer van dit soort onheil dat de nieuwsmedia dagelijks over ons uitstort.

Voor langdurige stress, wat uiteindelijk een burn-out veroorzaakt, hebben we elkaar nodig. De mens heeft zich in miljoenen jaren evolutie ontwikkeld tot een sociaal wezen. We kunnen de uitdagingen van het leven nu eenmaal niet zelfstandig aan, daar hebben we elkaar voor. We hebben eigenschappen ontwikkeld waarin we onze soortgenoten helpen. Zo zijn stammen ontstaan en daardoor doe je meer voor je geliefden, familie en naasten dan voor anderen. Dat meer doen, uit zich in het zorgen voor elkaar! Dat werkt uitermate stress verlagend.

Individualisme

In de zestiger jaren van de vorige eeuw zijn we in Nederland de weg van het individualisme ingeslagen. De babyboomers voorop, zij wierpen het juk van de autoriteit af. Niet langer meer was de burger er voor de overheid, maar moest de overheid er voor de burger zijn. Een onvoorstelbaar sociaal vangnet werd opgezet zodat iedereen economische onafhankelijk kon zijn. Dat is een groot goed, maar we zijn wel iets verloren. Want het individueel belang kwam voorop te staan. Niet meer wij, maar ik sta centraal.

Zo hebben we samen de mythe van het individu geschapen. De focus daarop verzwakt sociale banden en de mogelijkheid om een ondersteunend netwerk op te bouwen. Een gat dat de overheid moest dichten. De stijgende zorgkosten zijn geen oorzaak maar een symptoom. Het welzijn van onze naasten is te belangrijk om aan de overheid over te laten. Maar individualisme draait om persoonlijke belevenissen, niet om zorgen voor elkaar. Net als de zorgkosten is de toenemende stress een symptoom van doorgeschoten individualisme.

Oplossing

Dat brengt ons bij de oplossing voor de stress epidemie van onze tijd: minder individualisme en meer zorgen voor elkaar. Wanneer je betekenisvolle relaties opbouwt en elkaar steunt, dan verlaag je zowel jouw als hun stressniveau. Van uit een evolutionair perspectief ligt het dan voor de hand dat je begint met het aantrekken van de familiebanden, daarna je vrienden en collega’s op het werk. Het collectief als geneesmiddel voor de stress van de 21^ste eeuw.

Stress lossen we op door het maken van een individuele, op het wederzijds welzijn gerichte keuze.