Duurzaam kapitalisme en de agile leider

De principes van Agile werken en het kapitalisme liggen dichter bij elkaar dan je zou denken. Het is een verband dat niet vaak gelegd wordt, maar kapitalisme gaat, net als bij Agile, uit van een grote mate van zelfsturing en het evolatieve doel van de ‘teal’ organisatie lijkt wat mij betreft sterk op de onzichtbare hand van de markt. De vraag is nu, of dit duurzaam is. Elkington schrijft in het tweede hoofdstuk van ‘Cannibals with forks’ dat duurzaamheid betekent dat onze acties toekomstige generaties niet beperken in hun economische, sociale en ecologische mogelijkheden. Naast de financiële waarde die we moeten toevoegen, moeten we dat ook doen voor de mensheid en de aarde zelf. Dat komt zowel bij het kapitalisme als bij Agile werken naar mijn mening nog onvoldoende tot uiting. Beiden herbergen de valkuil tot kort cyclisch denken in zich.

Hier openbaart zich een paradox. Een complexe wereld heeft zelfsturing nodig, dat is de kracht van zowel het kapitalisme als de zelfsturende of organiserende teams bij Agile werken. De socialistische experimenten zijn allen, op China na, zo goed als mislukt. Een van de fenomenen die we in een op het kapitalisme geïnspireerde samenleving zien, is dat van creatieve destructie, waardoor soms totale bedrijfstakken verdampen. Zo heeft Agile bijvoorbeeld vele projectmanagers overbodig gemaakt. Maar wat dacht je van slimme vertaalprogramma’s die menig vertaler van werk beroven. Om nog maar niet te spreken van de robotisering. Hoe vervelend het ook is als het je treft, het is nodig om vooruitgang te boeken en te blijven genieten van de welvaart die we hebben weten te realiseren. Teleurstellend echter is, dat velen die over digitale disruptie spreken alleen naar het economische aspect kijken.

Enige tijd geleden faciliteerde ik een workshop over agile leiderschap. Iemand vroeg of zij een kritische vraag mocht stellen. De vraag was dat ze veel agile coaches hoorde spreken over medewerkers die incompetent waren, niet T-shaped genoeg en ook al geen agile mindset hadden. Net als haar stoort mij dit ook. Waar is de sociale dimensie? Mensen zijn geen ‘resource’ zoals geld dat is. Waarom gaat een zogenaamde agile transitie binnen sommige organisaties gepaard met zoveel ‘slachtoffers’? Dat zou niet zo moeten zijn, Agile werken is waardevol voor iedereen en iedereen is in principe waardevol voor een Agile team. Het is de taak van Agile leiders om iedereen aan boord te krijgen en te houden, om de aanwezige talenten ten volle te benutten. Dit is iets dat te belangrijk is om aan zelfsturing alleen over te laten. Gelukkig is er veel literatuur over hoe mensen gelukkig kunnen worden in hun werk en wat jij daar als manager mee kunt doen. De gedachten van Jurgen Apello zijn hoopgevend, maar nog onvoldoende beleefd.

De vraag is, of zelfsturing genoeg is om waarde toe te voegen aan onze leefomgeving in plaats van haar uit te putten. Veel pogingen om door zelfregulatie het milieu te redden lopen op niets uit, dat geeft te denken. Als wij het niet uit onszelf doen, dan doen de bureaucraten het. Ik ben het eens met Elkington wanneer hij zegt dat politici precies dat doen waarmee ze nog weg kunnen komen, daar verwacht ik het dan allang niet meer van. Erger nog wanneer zij eenmaal daadkracht tonen is dat vaak voor de bühne. Hier ligt wat mij betreft een belangrijke taak bij Agile leiders die het voortouw moeten nemen in het realiseren van een positieve uitkomst voor alle drie (economisch, sociaal en leefomgeving) onder aan de lijn.