Categorie archieven: Opinie

Over Coronamaatregelen en Windmolens

Geplaatst op door

Het negeren van een verandering die als bedreigend overkomt is een psychologisch mechanisme dat zo zijn voordelen heeft. Immers, als we op elke bedreiging zouden reageren dan komen we niet ver in ons leven. Maar er is ook een nadeel, heel vaak negeren we die bedreigende veranderingen die ons niet uitkomen. Of, zoals in deze tijd, komen we in de illusie dat we de verandering kunnen stoppen.

Het afgelopen jaar heeft zo’n verandering dit pijnlijk zichtbaar gemaakt. Schrik niet , maar het tijdperk van het individualisme ligt al enige tijd achter ons. Dit is een gegeven dat heel moeilijk tot ons doordringt. De pandemie die rond raast over de wereld is slechts een onderdeel van de op lange termijn ingrijpender klimaatverandering. Deze heeft al plaatsgevonden en zal vanuit een individueel perspectief niet positief uitpakken.

Het is niet de overheid die ons vermorzelt met beperkende maatregelen of het plaatsen van windmolens. Het is ons eigen individualisme dat in de weg zit. Sommigen gaan over tot protest. De vergelijking met 40-45 is dan al snel getrokken. Het verschil is dat er toen een vijand met boze opzet was die ons volk gijzelde, nu is er een virus zonder opzet dat ons individuele belang gijzelt. In plaats van tegen de overheid zouden wij tegen het virus moeten strijden.

In de afgelopen vijfenzeventig jaar heeft Nederland een ongekende groei in individuele welvaart gekend. Vergelijk het leven van de mensen nu met de jaren na de bezetting, wat een verschil. Door deze luxe en de ‘alles is mogelijk’ cultuur vinden we dat iedere burger op zijn eigen benen moet staan. Wij immers zijn autonome individuen.

Een pandemie heeft als neveneffect dat het reeds bestaande weeffouten uitvergroot. Eén van die weeffouten is, het zal je niet verbazen, het doorgeschoten individualisme. Dit laat zich in één korte zin samenvatten: Ik doe iets omdat het kan en ik het daarom wil.

  • Daarom maak je een niet essentiële vliegreis.
  • Daarom ga je niet in quarantaine als je terugkomt.
  • Daarom kom je massaal samen tijdens Koningsdag.
  • Daarom sta je de overwinning van je voetbalclub te vieren.
  • Daarom laat je je niet testen als je verkouden bent.
  • Daarom ga je koffiedrinken.
  • Daarom voer je opnieuw een zinloze rechtszaak.

Zelf loop je weinig risico, omdat de individuele kans bijna nihil is. Maar tel je al die kleintjes bij elkaar, dan loopt de reeks exponentieel van 1, 2, 4, 8, 16, 32, 64, 128, 256, 512, 1.024, 2.048, 4.096, 8.192, etc. LET OP: de volgende berekening is niet helemaal correct, maar schetst een beeld. Er waren 1.000 koffiedrinkers in Amsterdam en 12.000 Ajax supporters. Dat maakt 13.000 mensen die hun eigen belang boven dat van het collectief plaatsen. Momenteel is 30% van de bevolking immuun, er liepen dus 9.100 mensen onbeschermd rond. Omdat momenteel 1 op de 100 Nederlanders besmet is, is er dus een kans dat er na de ‘festiviteiten’ 182 besmette gevallen zijn. De reeks gaat dan van 182, 364, 728, 1.456, 2.912, 5.824, 11.648, 23.296, etc. Dan hebben we het dus alleen maar over Amsterdam en heb ik Koningsdag niet eens meegeteld.

Wat heeft dit alles te maken met windmolens? In de randen van het nieuws lazen we ook over protesten tegen de plaatsing daarvan. Verontruste burgers met een individueel belang. Begrijpelijk, dat wel, niemand wil zo’n ding in zijn achtertuin. Maar wel een voorbode van wat ons te wachten staat. Wij staan op een kruispunt, of we het willen of niet, alles is met alles verbonden en daarom lukt het niet meer om rekening te houden met het individu. Onvermijdelijk zal dit veel pijn en boosheid met zich teweeg brengen.

De grote verandering die zich heeft voltrokken is dat het individuele belang niet langer is gegarandeerd. Wanneer wij ons dat goed realiseren dan kunnen we er ook beter om mee gaan. Want onvermijdelijk zal de overheid strenger worden om ons klaar te maken voor de volgende pandemie. Ik ben er niet voor maar vaccineren zal gewoongoed worden en mogelijk ook verplicht. Net als overigens de windmolen in je tuin. Dit is allemaal nog maar het begin. Ook om de gevolgen van het reeds veranderde klimaat op te vangen zal de overheid verstrekkende en vrijheidsbeperkende maatregelen moeten nemen. Wen er alvast maar aan, dan kan het alleen maar meevallen. Het individuele belang is nu eenmaal ondergeschikt aan dat van het collectief.

Opmerking: ik vind dit hoogst ongemakkelijk en hoop dat ik niet gelijk krijg.

Verwacht niet te veel van een leider

Geplaatst op door

In onzekere tijden zoeken mensen een sterke leider. Gaat het goed dan verwachten ze met rust te worden gelaten. Omdat het voor het merendeel van ons de afgelopen decennia goed gegaan is, zijn we vergeten dat de invloed van een leider zeer beperkt is. We hadden ze immers niet nodig en dopten onze eigen boontjes. Dat is ons nu aan het opbreken. De pandemieën uit het verleden leren ons dat we aan de vooravond staan van een lange periode met sociale onrust. Niet weinigen zullen hun baan of onderneming verliezen. Met harde hand zullen de kaarten opnieuw worden geschud. Ook zal bestaande ongelijkheid toenemen. Dit is wat pandemieën doen. Wees maar blij dat je in Nederland woont, want  het kan allemaal een flink stuk erger.

Hoe lang het duren zal voordat er een leefbaar nieuw normaal ontstaat kunnen we alleen maar raden. Het is te hopen niet al te lang. Wij hunkeren allemaal naar een stukje stabiliteit en kijken naar de leiders van ons land. De meest in het oog lopend zijn natuurlijk Rutte, De Jonge en Grapperhaus. Ik vergeet natuurlijk nog een aantal bewindspersonen aan de zijlinie. Maar van de drie genoemde verwachten we toch oplossingen, als iemand de troepen aanvoert dan zijn zij dat toch wel. Toch zijn zij in zowel de ‘echte’ als de (a)sociale media het mikpunt van kritiek. Politici in de Tweede Kamer doen daar, uit profileringsdrang, vele extra duiten in het zakje. Daarnaast is er een kleine groep die met allerlei al dan niet goed bedoelde commentaren toch regelmatig zand in de motor strooit. Ik hoef alleen maar het theater rond de avondklok in de herinnering te roepen en dat weet je wel wat ik bedoel.

Hoewel het merendeel van de bevolking het beleid steunt, zien we dat het vertrouwen tanende is. Dat is natuurlijk begrijpelijk, immers het duurt al een heel jaar. Nog steeds is er geen stip aan de horizon. Het is dan ook best wel begrijpelijk dat we de verantwoordelijken daarvoor tot schuldigen te maken. Toch vind ik dat onterecht, want wanneer je dat doet, verwacht je veel te veel van een leider. Het succes van leiderschap is voor het overgrote deel afhankelijk van de volgelingen en voor een heel klein deel van de leider zelf. Het zijn de volgelingen die de leider maken.

Het is al vaker gezegd, niet de maatregelen maar ons gedrag zullen ons uiteindelijk uit deze crisis brengen. Verwacht niet dat Hugo de Jonge met een toverstaf zwaait en dat de GGD haar zaken op orde heeft. Wanneer dan ook de hele wereld om vaccins zit te springen kan je niet verwachten dat alles vanzelf op rolletjes loopt. Kijk om je heen, alle landen in Europa worstelen met deze crisis. Dit is wat een pandemie doet, ontwrichten. Wanneer je dat kunt accepteren dan ben je al een heel eind. Het virus gaat voorlopig nog niet weg en deze zomer gaan we nog lang niet terug naar normaal. De snelste manier is om ons gedrag aan te passen maar dan ook echt aan te passen.

Leiderschap wordt sterk overschat. ‘Falend leiderschap’ is een zwak excuus voor onze eigen falende sociale controle. Een halve eeuw individualisme heeft ervoor gezorgd dat we elkaar niet meer aanspreken op laakbaar gedrag. De jongeren die een feestje vierden in het Vondelpark hebben toch ouders? Hebben zij hun kind hierop aangesproken? Wat doe je wanneer iemand uit protest gaat ‘koffiedrinken’, spreek jij hem of haar aan op dit gedrag? Je kunt niet alles van de overheid verwachten. Dat is een van de redenen van waarom het langzamer gaat dan we zouden willen.

Toen ik las dat een aantal prominenten zich hebben teruggetrokken uit ‘Herstel NL’, kennelijk omdat zij hier in hun netwerk op aangesproken werden, kreeg ik weer hoop. Want dat is de weg tot herstel geen overheids- maar sociale controle. Overigens las ik ook dat sommige winkels hun deuren binnenkort toch weer open gooien. Ik begrijp uw wanhoop, maar ik zeg u, als u dit doet, dan bent u mij kwijt als klant, voorgoed.

De rek is eruit

Geplaatst op door

‘Ik heb het er even mee gehad’, zei iemand die mij na aan het hart ligt. Het is deze zin die het merendeel van de Nederlandse bevolking verbindt. We zijn het zat! De kapper, het restaurant, de artiest en ga zo maar door. Het is dan ook niet vreemd dat de ene na de andere lobbygroep het woord verspreidt dat het over is. Daarnaast horen we doorlopende persoonlijke aanvallen op Rutte, de Jong en van Dissel. ‘ Intellectuele’ ouderen die zeggen: ‘Laat mij maar sterven als het er op aan komt’. Jongeren die op hun tandvlees lopen (niet allemaal getuige een uitbundig feest in het Vondelpark). We voelen het allemaal de rek is er helemaal uit!

We zitten in een uiterst kritische fase van de pandemie. Maar ook wat betreft de toekomst voor onszelf en voor onze kinderen. Want hoewel we snakken naar vrijheid, hebben we te maken met een virus dat niet de tegenwoordigheid van geest bezit om zich met onze beslommeringen bezig te houden. De loop van ons leven is één groot casino geworden. Alles terug te brengen op kansverdelingen, verbeeld door de ogenschijnlijk simpele grafieken van Van Dissel. Maar met een onderliggende uiterst complexe dynamiek.

Ons ongetrainde brein is niet toegerust om dit intuïtief te vatten. Want, als de genomen maatregelen werken dan lijkt het mee te vallen. Vergelijk het met code rood voor het wegverkeer, aan het eind van de dag zeggen we dan dat het allemaal wel is meegevallen, nogal wiedes, de maatregelen hebben gewerkt. Dit is de zogenaamde preventieparadox. Als we dan zeggen dat, bij het zien van de oplopende besmettingen, de maatregelen niet werken, dan zien we over het hoofd dat het, zonder die maatregelen, veel erger was geweest.

Daarom blijft de avondklok overeind. Maar wat doen we nu? We laten de maatregelen enigszins vieren om het volk wat ruimte te geven en daarom – zo voorspel ik – gaat het nog langer duren. Ik heb oprecht medelijden met die ondernemers wiens reserves nog langer op de proef gesteld zullen worden. Daarnaast raak ik flink geïrriteerd door al die economen, psychologen, ondernemers en werkgeversorganisaties die de publieke opinie proberen te beïnvloeden en schreeuwen om versoepelingen. Het lijkt een uitzichtloze polonaise van versoepelingen gevolgd door weer nieuwe lockdowns te worden. De zachte heelmeester die gedwongen door haar patiënt een stinkende wond achter zal laten.

Toch zag ik ineens een ander lichtpuntje. Wel eens gehoord van ‘zero covid’? Een idee dat  langzamerhand terrein lijkt te winnen in Europa. Het is vrij simpel en biedt een perspectief. Als straks de verkiezingen achter de rug zijn, is het tijd om ook op die trein te springen. Ik hoop dat een nieuwe regering dat doet. Doen we dat niet, dan voorspel ik dat we ons in een langdurige poel van ellende storten.

Wat is het perspectief van ‘zero covid’? Een lockdown-vrije winter en veilige groene zones in Europa waar je vrij kunt reizen en socialiseren. Maar daarvoor moeten we het volgende doen: snelle vaccinatie en een korte uiterst harde lockdown om de kans dat je een besmet iemand tegenkomt uiterst klein te maken. Daarna veel testen, uitstekend contactonderzoek en verplichte quarantaine. Waarbij ik zelf zo ver zou willen gaan om een debat te voeren over wat we doen met mensen die zich weigeren te vaccineren. Net zo als we dat gedaan hebben met roken in de publieke ruimte. Naast de rookvrije krijgen we dan ook virusvrije zones.

We kunnen natuurlijk ook kiezen voor het gecontroleerd laten uitrazen van het virus. Dit heeft als effect vele tienduizenden zo niet honderdduizenden patiënten met long-covid die de komende decennia een onevenredig beslag op de zorg zullen leggen. Heb je je al afgevraagd wat dat met de economie doet? Daarnaast staan we dan het virus, dat ons steeds opnieuw verrast, toe om te muteren naar een mogelijk minder of juist dodelijker variant. Ik zou hier toch voor het voorzorgsbeginsel willen pleiten.

Misschien betekent ‘zero-covid’ dat we deze zomer niet op vakantie kunnen en dat het nog een half jaar duurt voordat we dit ideaal hebben bereikt. Maar wees nou eerlijk, het idee van een ouderwetse kerst is dat niet aanlokkelijk? Wat te denken van het theaterseizoen 21/22? Zou dat niet mooi zijn? Het kan, maar niet op het pad dat we nu zijn ingeslagen. Handhaaf daarom de avondklok, sluit de scholen, stop de demonstraties, beperk het contact zoveel het kan.