Weer een blog waarin ik de tau te tsjing als inspiratiebron gebruik, het vijftiende plankje dit keer. Deze gaat over persoonlijke en professionele ontwikkeling. De oosterse filosofie is voor ons westerse mensen moeilijk te doorgronden. In tegenstelling tot ons ongeduld dat ons tot actie dwingt, is daar meer een wachten voordat je een besluit neemt. Wij verwarren resultaatgerichtheid met ‘van de ene naar de andere actie springen’, het liefst ‘met grote passen thuis’. De oosterse filosofie kent meer rust en wendbaarheid dan de onze. Misschien is het daarom wel dat zoveel mensen tegenwoordig een schilderij of een beeldje van Buddha in hun huis of tuin hebben. Diep in hun hart verlangen ze naar de rust die in onze organisaties ontbreekt.

In oude tijden was de volmaakte mens subtiel en zo diep dat hij nauwelijks begrepen kon worden.

De volmaakte mens is voorzichtig, aarzelt, bescheiden, meegaand, simpel, etc zegt Lao Tze. Denk je eens in als al onze leiders zo zouden zijn? Dan zouden we niet in de huidige leiderschapscrises terecht zijn gekomen. Dan zou het vertrouwen in de politiek niet op zo’n dieptepunt zijn. De paradox is: dat waar je krampachtig naar streeft je nooit zult bereiken. 

Hij die hard werkt om een goede leider te worden, al zijn zinnen daarop zet, die de volmaaktheid (best-practice) als zijn hoogste doel stelt, die zal vroeg of laat de teleurstelling van de onvolmaakte werkelijkheid tegenkomen en de handdoek in de ring gooien. Drie vragen volgen:

1. Wie kan het duister zo zuiveren dat het langzaam licht wordt?
2. Wie kan het troebele tot bedaren brengen, tot het langzaam helder wordt?
3. Wie kan het stilstaande in beweging brengen, tot het langzaam vooruitgaat?

Vragen waarop maar een antwoord mogelijk is: niemand! Deze vragen onthullen een belangrijk beginsel: soms moet je de dingen laten zoals ze zijn. Je moet niet streven naar het beste of het volmaakte. Soms is goed, goed genoeg. Hoe agile kan je zijn, kleine stapjes in plaats van hele grote die uiteindelijk alleen maar tegenvallen. De laatste twee zinnen maken de les compleet:

Wie deze beginselen volgt, verlangt niet naar volheid. Daarom kan hij zich vernieuwen, wanneer hij in verval geraakt.

Hier pakken we de essentie! Wanneer we het hebben over professionele ontwikkeling dan moet je je realiseren dat je eens in de zoveel tijd jezelf opnieuw uit moet vinden. Voor iedereen komt er professioneel een moment waarop je overbodig bent. Veel mensen die ik ken hebben ooit gekozen voor een carriere in projectmanagement. De meeste zullen zeer bedrogen uitkomen omdat organisaties lean gaan werken, de technologie veel medewerkers (en dus ook hun managers) overbodig zal maken en door het agile werken het overgrote deel van de huidige projectmanagers niet meer nodig zijn.

Hoe de toekomst loopt dat is duister en troebel en de invloed die wij als individu daarop hebben is nihil. Daarom aarzelen op de manier zoals ik hier beschreven heb! Want daardoor kun je jezelf op tijd vernieuwen wanneer je niet meer nodig bent. Eigenlijk best wel een positief perspectief.

Deze blog is geïnspireerd op het elfde plankje van de tau te tsjing, lang geleden geschreven door de oosterse wijsgeer Lao Tze.

• Deuren en vensters worden in de muren van een huis gehakt, en omdat het lege ruimten zijn, kunnen wij ze gebruiken.
• Zo genieten wij enerzijds van het bestaan, en maken anderzijds gebruik van niet-bestaan.

Neem even de tijd om deze zinnen te herlezen om de diepgang tot je door te laten dringen. Welk deel van het huis gebruiken we? De muren of de leegte van de kamer waarin we ons bevinden? Dat laatste, als we een schilderij aan de muur hangen dan boren we eerst een gat dat we kunnen gebruiken om de plug er in te slaan om daarna de haak er in te schroeven, we gebruiken de leegte, het gat. We gebruiken dat wat niet bestaat!

Zo ook projecten, ik heb al eerder geschreven over het niet-bestaan van projecten. Project is een concept dat we gebruiken om bepaalde werkzaamheden aan te duiden die mensen doen om iets nieuws, vaak niet routinematigs te realiseren. Er zijn veel boeken over geschreven, met evenzoveel verschillende definities. Dat is overigens een signaal dat er iets ernstigs mis is. Men schrijft over dingen die niet werken. Laten we eerlijk zijn, projecten kan je niet waarnemen. De meeste boeken over projecten zijn fictie, met weinig science overigens. Net als de lege ruimte van de kamer zijn ze containers waarin mensen kunnen werken. De ene kamer is de andere niet. Wanneer het aantal bewoners toeneemt, is meer leegte nodig. We verbouwen of verhuizen. Als de omstandigheden veranderen zoeken we andere vormen van ‘niet-bestaan’ op. In de wereld van projecten is iets soortgelijks gaande. Veel van wat vroeger project was, krijgt nu de naam van agile release train. Maar ook dat is net als project een begrip en niet een bestaand iets. 

In die niet-bestaande agile release train, leveren we overigens wel iets dat bestaat en iets, gezien de grootte populariteit van agile, dat waarde heeft voor klant en sponsor. De grootte valkuil waarin wij mensen steeds weer opnieuw lopen, is dat we denken dat er zoiets is als een project of agile release train. Dit is een misvatting beiden bestaan niet. Deze valse overtuiging heeft ernstige beperkingen voor onze wendbaarheid omdat bij elke dogmatische waarheid er een moment komt dat deze niet meer past. Er is altijd weer een grotere disruptie die de vorige doet vergeten. Zo is het te voorspellen dat er een tijd komt dat scrum-masters en agile coaches niet meer nodig zijn, enkel en alleen omdat agile nooit bestaan heeft. Het was niet meer en niet minder dan een leegte die we gebruikten om ons ding te doen. Een leegte die beter leek te werken dan die andere die we waterval noemden, een leegte die ooit weer vol zal zijn.

In deze blog laat ik mij weer inspireren door de tau te tsjing en kijk wat dit voor ons, die werken in projecten, kan betekenen. Het twaalfde plankje riep bijna direct de associatie met carriere maken en voorspoed hebben bij mij op.

De vijf kleuren verblinden ’s mensen gezicht. De vijf klanken verdoven zijn gehoor. De vijf smaken bederven zijn gehemelte. Achtervolgen en jagen zullen een mens wild maken.

Zien, horen en proeven, drie van de vijf zintuigen die onze behoeften stimuleren. Als ik iets moois zie dan wil ik het hebben, als ik iets hoor dan moet ik er op reageren en wie wil er niet lekker eten. Als mijn vrienden of collega’s promotie krijgen dan wil ik dat ook. Ik wil steeds meer, als ik winkel, dan wil ik een beleving. Als ik een planningspakket gebruik dan wil ik gemak. Als ik niet kan slapen dan wil ik een pil, als ik me gestrest voel dan wil ik een snelle oplossing. Als er een keus is, dan moet ik deze ook maken. Als er een probleem is, dan moet de overheid dit oplossen, immers dat zegt de oppositie. Deze zinnen uit de tau te tsjing zijn een waarschuwing voor de werking van onze zintuigen en hoe ons dat misleiden kan. We gebruiken ze onbewust en als we niets doen dan maken ze ons verslaafd aan meer, steeds weer meer ervaringen. Om horendol van te worden.

Onze leiders, trainers en coaches zeggen dat we onze doelen ambitieus moeten stellen. Aan het eind van het jaar zijn onze managers van mening dat er nog wel een aantal ontwikkelpunten zijn. Zo gaan we dan weer het nieuwe jaar in, meer steeds maar meer. Op de sociale media is iedereen gelukkiger en succesvoller dan ons. Kijk eens naar LinkedIn, vind je ook niet dat veel connecties zeer succesvol zijn. Ben je stiekem niet jaloers?

Moeilijk te verkrijgen dingen, zullen zijn gedrag schaden; daarom zorgt de wijze voor de maag, en niet voor het oog. Hij verwerpt het laatste en kiest het eerste.

Ho, stop! Beter is om kleine stapjes te nemen. Om te kijken wat je nu nodig hebt, de maag symboliseert de basisbehoeften, niet de aangepraatte lange termijn behoeften. Wanneer je je alleen maar richt op dat wat moeilijk te bereiken is, dan verdwijnt alle rust uit je leven. Carriere is net zoals het hele leven een aaneenschakeling van kleine stapjes in de tijd. Soms vooruit, soms achteruit. Het is gebaseerd op waar je behoefte aan hebt, niet op wat je ziet. “Zorgen voor de maag” betekent ook niet te veel, net genoeg, dat wat het lichaam nodig heeft. 

Als je nu de volgende keer niet weet wat je kiezen moet, probeer dan een antwoord te vinden op de vraag: wat brengt mij dit morgen? Als dat niet veel is, vergeet die keuze dan.