Leiderschap voor Agile en Lean

Een zin uit de tau te tsjing het 19de plankje: laat er dus datgene zijn, waartoe het volk zijn toevlucht nemen kan: je verschijning zij onopvallend, en hou je aan eenvoud; beteugel je zelfzucht en besnoei je verlangens. Ik ben ervan overtuigd dat veel managers en politici, bewust dan wel onbewust, de oorzaak zijn van veel kwaad in de wereld. Ik weet niet hoe het komt, maar het lijkt wel alsof mensen niet van nature gemaakt zijn voor macht. In tegenstelling tot de politicus, doen veel managers alsof het hun niet om macht te doen is. Massaal volgen zij de cursussen van dienend leiderschap, duiken ze in spirale dynamieken en ander zingevende activiteiten om greep te krijgen op hun bijna onbedwingbare drang om naast het proces ook de mens te beheersen. Dat moet stoppen wanneer je Agile of Lean succesvol in wil voeren. Want beiden zijn meer cultuur dan een aantal certificaatjes behaald door je medewerkers.

De geciteerde zin uit de tau te tsjing: laat er dus datgene zijn, waartoe het volk zijn toevlucht nemen kan: je verschijning zij onopvallend, en hou je aan de eenvoud; beteugel je zelfzucht en besnoei je verlangens. Deze zin geeft precies weer wat je basishouding en het resultaat daarvan zou moeten zijn. Vier simpele actiepunten waar je direct mee moet beginnen als je de Agile/Lean leider wilt zijn:

  1. Wees onopvallend.
  2. Houd je aan de eenvoud.
  3. Beteugel je zelfzucht.
  4. Besnoei je verlangens.

Zonder dit gaat het echt niet lukken. Als je niet alle verspilling in je persoonlijkheid verwijdert hoe kan je dan denken dat het mogelijk is om dat in je eigen organisatie te doen. Ik heb eens iemand horen zeggen dat de leider zijn innerlijk theater voor zich tentoonstelt. Dat wat er in je innerlijk aanwezig is, als je maar lang genoeg aan de touwtjes trekt dan komt er een moment dat we dit in de organisatie waarvoor je verantwoordelijk bent terugvinden.

Echte leiders zie je zelden, ze zijn er wel maar op de achtergrond, zij zorgen ervoor dat mensen kunnen excelleren. De Agile/Lean leider neemt weg wat werkers belemmert om succes te maken. Dat is toch niet zo’n moeilijke taak? Luister naar de klachten van je mensen, als ze echt een snellere PC nodig hebben, laat ze dan niet doormodderen op een notebook met Windows XP (zijn er overigens nog organisaties die daar op draaien, foei!). Zorg dat er iets is waar ze hun toevlucht toe kunnen nemen. Ik ken de CEO van een middelgroot bedrijf (ca. 500 mensen) die geen kantoor heeft! Alle mensen die ik spreek zijn enthousiast! Wees onopvallend en houd je aan de eenvoud, dat is leiding geven in wendbaarheid.

Er lopen nogal wat managers rond met opgeblazen egos. Misschien ben jij er wel zo een. Ik zou zo zeggen werk aan je innerlijk, beteugel en besnoei jezelf. Weest wendbaar in je innerlijk, wees spaarzaam in je verlangens. Dat is een weg tot het succes van de mensen waar jij voor verantwoordelijk bent.

Symptomen van niet werkende zelfsturing

Ik vind het interessant om Oosterse filosofie te lezen en deze mij te laten inspireren. Dit genre is immers zo afwijkend van onze Westerse dat het een uitdaging voor ons brein is om er iets van te maken. Wij willen graag begrijpen, een verklaring vinden, terwijl het daar eigenlijk helemaal niet om draait. Het denkproces, de twijfel, de verwondering en het onvermogen om te begrijpen brengen je in contact met je eigen intellectuele grenzen. In dat proces van twijfelen krijg je een dieper inzicht. Toen ik het achttiende plankje van de tau te tsjing las, en herlas, gaf mij dat nieuwe inzichten over zelfsturende teams en dan vooral over de symptomen van niet meer zelfsturende teams. Ik laat je eerst de hele tekst lezen en daag je uit om niet te zoeken naar een verklaring, maar om gewoon een minuut of tien of langer na te denken over de zes volgende zinnen. Daarna ga je verder met het lezen van mijn blog.

  1. Wanneer we de weg kwijt zijn, verschijnen welwillendheid en gerechtigheid.
  2. Wanneer wijsheid en scherpzinnigheid optreden, zijn er ook grote huichelaars.
  3. Wanneer familiebanden niet meer harmonieus zijn, krijgen wij liefhebbende kinderen en toegewijde ouders.
  4. Wanneer een natie in verwarring en wanorde is, kennen wij patriotten.
  5. Waar de weg heerst, is evenwicht.
  6. Waar de weg verloren gaat, komen alle verschillen naar voren.

Deze blog gaat over niet zelfsturende teams. De boekenkasten staan er vol van, het internet is rijk gevuld met adviezen om goed functionerende zelfsturende teams te ontwikkelen. Wat al die adviezen niet vertellen, is dat zelfsturing (richting en harmonie) vaak meer geluk dan wijsheid is. Soms is het er gewoon, vaak wil het er niet van komen. Zelfsturing is heel vaak een toevalligheid en veel minder vaak dan we zouden willen, het gevolg van goed doordachte en geplande interventies van degene die zich daar voor verantwoordelijk voelt.

Dat is nu precies wat er in deze zes zinnen staat. Als de zelfsturing ontbreekt en we niet meer goed weten welke weg we moeten gaan, zijn er altijd enkelen die wel willen (zin 1), zij proberen wijs te zijn en geven scherpe analyses en wijzen een (maar niet de) weg. Anderen doen dan alsof (zin 2), immers we zijn toch een team en geven sociaal wenselijke meningen. Toch mag dat alles niet baten want de harmonie in het team is ver te zoeken. Ondanks dat leden en leiders hun best doen (zin 3). Het team voelt de verwarring, maar is bereid voor elkaar te strijden (zin 4). 

Wat we niet beseffen is dat zelfsturing zich niet door oorzaak-gevolg redeneringen laat verklaren, zelfsturing is een systeem dat in evenwicht is (zin 5). Veel adviezen over zelfsturing refereren aan het boek van Patrick Lencioni (Overcoming The FIVE dysfunctions of a TEAM) waarin hij beschrijft dat je in goede teams ervoor moet zorgen dat er onderling vertrouwen is, men met conflicten om kan gaan, men commitment bereikt, het nemen van verantwoordelijkheid omarmt en zich focust op resultaat. En inderdaad zijn dit eigenschappen van succesvolle teams. Maar zijn ze niet zowel oorzaak als gevolg? Het is niet goed te zeggen wat er eerder was, misschien wat het team wel eerst succesvol en kreeg het toen die vijf eigenschappen. Dit is het moeilijke aan systeemdenken, je denkt in elkaar beïnvloedende elementen, niet meer aan “als dit, dan dat”.

Dat is wat de tau te tsjing ons hier wil zeggen: waar de weg heerst, is evenwicht en waar die verloren gaat, komen alle verschillen naar voren. Een eigenschap van zelfsturing is dat er een evenwicht in het team is. De een is niet slimmer dan de ander, er zijn geen huichelaars, maar ook geen patriotten er is slechts het TEAM. Wanneer de zelfsturing er niet meer is ‘het ontstaan van verschillen’ een symptoom. Hoe lossen we dit op? Niet, door los te laten. Onbevredigend voor iemand met een westers denkpatroon, de acceptatie van het feit dat een team niet meer zelfsturend is opent de deur naar echte zelfsturing. Dat een team zelf de sturing terugvindt. Als alle leden niet meer interveniëren dan is er een kans, dat heel misschien de weg het team weer vindt.

Wil de echte leider opstaan

Weer een blog waarin ik mij laat inspireren door de tau te tsjing dit keer het 17de plankje. Dit gaat over leiderschap, over heersers. Het bevat een aantal belangrijke aanwijzingen waar we de echte, de grote leiders vinden. Ik geef je eerst de hele tekst te lezen en deel dan met je hoe deze mij heeft geïnspireerd om deze blog te schrijven. Hier komt hij:

  1. De grote heersers – ze worden door de mensen niet opgemerkt;
  2. De minder grote – die hangen zij aan en loven ze,
  3. De lagere – die vrezen ze.
  4. De nog lagere – die verachten ze.
  5. Want waar het geloof ontbreekt, kan het niet met geloof tegemoet getreden worden;
  6. Hoeveel gewicht moet aan woorden worden gehecht?

De eerste vier zinnen vertellen ons over vier soorten leiders: de grote; minder grote; lagere en nog lagere leiders. Het is opvallend dat we de echte grote leiders niet opmerken. Dit is een belangrijk gegeven. De echte grote leiders doen hun werk achter de schermen, we zien ze niet, maar merken wel het effect van hun invloed. Het zijn de stille voorbeelden die we navolgen. Het is de verzorger van bejaarden, het is de onderwijzer in een achterstandswijk, het is het kind dat zijn zieke ouder verzorgt, het is een leger van mensen die niet klaagt maar doet. Het zijn niet de mensen die een ridderorde krijgen, het zijn niet de helden. Het zijn zeker niet de mensen die een positie van leiderschap bekleden. Want die zijn zichtbaar en behoren tot de drie overige categorieën.

Ik begin met de laatste de nog lagere. Veel politici behoren tot deze groep, dit is een reden waarom populisme een grote voet aan de grond gekregen heeft. Dit is waarom er zo’n boosheid jegens de elite is. Overigens de populist wordt net zo veracht als de in het pluche plakkende partijpoliticus. Veel managers behoren tot die laatste groep. Mensen zullen het niet zeggen, ze zijn immers afhankelijk van diezelfde managers die ze verachten. Een stapje beter is de lagere die vrezen we. Herken je die? Ik wel, de manager die zich niet beheersen kan en die zijn boosheid emotioneel uit. Dat word je bang van, ik ken veel mensen die hun baas zat zijn. Alleen de term baas, hoe haal je het in je hoofd om te denken dat we in deze tijd nog bazen nodig hebben. De baas daar zijn we bang voor en dat is maar goed ook want wie zich nog baas noemt, wel ik weet niet of die wel te vertrouwen is.

De minder grote die weet in ieder geval zijn mensen te inspireren. Zij wordt vereerd, gevolgd en geloofd. Echter zij zijn niet de grote leider, zij zijn minder, maar niet dat waar we aan denken als we het over grote leiders hebben. Wanneer er leiderschap is, dan is er geloof of vertrouwen in ons gezamenlijke kunnen. Leiderschap dat zie je niet in een individu die mooie inspirerende woorden spreekt. Leiderschap dat is de eigenschap van de hele groep. De grote heerser wordt niet opgemerkt enkel en alleen omdat hij helemaal niet bestaat. Er valt niets op te merken. Hoe hard we ook zoeken, we vinden niet de leider in ons midden, omdat die leider niet een enkel persoon is, neen die leider zijn we zelf met elkaar! Het is de gelukkige omstandigheid dat mensen bij elkaar komen en een gezamenlijke richting gaan volgen. Hoe dat komt? Dat kan niemand zich echt meer herinneren. Waarschijnlijk is het ook wel meer geluk dan wijsheid.

Wat kan ik dan doen, vraag je jezelf misschien af. Wel, mijn antwoord: niet zoveel.